Ile dokładnie trwa Wielki Post?

Ile trwa Wielki Post? Jak oficjalna łacińska nazwa wskazuje (Quadragesima – Czterdziestnica) – powinien trwać czterdzieści dni. Jednak gdy zaczynamy te dni liczyć, pojawiają się nieścisłości i kontrowersje.

Czterdziestodniowy post poprzedzający Wielkanoc nawiązuje do czasu pokuty, jaki w starożytnym Kościele odbywali katechumeni. Czterdzieści stanowi też ważną, biblijną, symboliczną liczbę. Wreszcie tyle właśnie dni pościł sam Pan Jezus na pustyni (Mk 1, 13).

Przed zmianami liturgicznymi po II Soborze Watykańskim Wielki Post kończył się Wigilią Paschalną. Zaczynał się w Środę Popielcową, jednak nie poszczono w niedziele.

Bo rzeczywiście, we wszystkie pozostałe dni Wielkiego Postu obowiązywał post: w Środę Popielcową, wszystkie piątki i soboty post ścisły (czyli połączenie postu ilościowego – jeden główny posiłek i dwa lekkie oraz jakościowego – wstrzemięźliwość od mięsa), natomiast w pozostałe dni post ilościowy. Faktycznie postnych dni w okresie Wielkiego Postu było więc równo czterdzieści. Od Środy Popielcowej do Wielkiej Soboty włącznie to 46 dni. Gdy odejmiemy 6 niedziel, mamy dokładnie 40.

Problemu z ilością dni Wielkiego Postu nie mają więc wierni przywiązani do nadzwyczajnej formy rytu rzymskiego (tzw. przedsoborowej). Choć nie muszą oni już pościć tak, jak przed ostatnim soborem, bo w kwestii wymagań postnych obowiązuje ich Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r.

Po zmianach liturgicznych zakończenie Wielkiego Postu przesunięto na Wielki Czwartek – Triduum Paschalne jest obecnie odrębnym okresem liturgicznym.

Problem z niezgadzającą się ilością dni Wielkiego Postu różnie próbuje się dziś rozwiązać. Jedni tradycyjnie z dni Wielkiego Postu wyłączają niedziele. Tylko że w mszale mamy: I Niedziela Wielkiego Postu, II Niedziela Wielkiego Postu itp. Czyli są one traktowane jako elementy Wielkiego Postu. Niemniej – z niedzielami czy też bez nich nadal nie wychodzi równo 40 dni.

Kolejną próbą rozwiązania problemu jest stwierdzenie, że Wielki Post nie zaczyna się w Środę Popielcową, a w I Niedzielę Wielkiego Postu, gdyż tak poucza modlitwa nad darami z tego dnia: „Panie, nasz Boże, spraw, abyśmy z należytym usposobieniem złożyli Tobie tę Ofiarę, którą uroczyście rozpoczynamy zbawienny dla nas okres Wielkiego Postu”.

Co więcej, wskazuje na to również Kongregacja Kultu Bożego w Liście Okólnym o Przygotowaniu i Przeżywaniu Świąt Paschalnych z 1988 r.: „Pierwsza Niedziela Wielkiego Postu jest początkiem czcigodnego dorocznego obchodu wielkopostnego” (23).

Pojawia się jednak sprzeczność, gdyż teksty liturgiczne Środy Popielcowej w niej widzą dzień rozpoczynający Wielki Post: Kolekta („Panie, nasz Boże, daj nam przez święty post zacząć okres pokuty…”) i modlitwa nad darami („Panie, nasz Boże, przyjmij Ofiarę, którą uroczyście składamy na rozpoczęcie Wielkiego Postu”). Podobnie kalendarz liturgiczny.

Najuczciwszym rozwiązaniem wydaje się więc stwierdzenie, że Wielki Post trwa około 40 dni. Jednak problem rozwiązano w nowym wydaniu Mszału, gdzie wyłączono z okresu Wielkiego Postu cały Wielki Tydzień.

Kapłan w Niedzielę Palmową we wprowadzeniu do liturgii czyta: „Drodzy bracia i siostry, przez czterdzieści dni przygotowaliśmy nasze serca przez modlitwę, pokutę i uczynki chrześcijańskiej miłości. W dniu dzisiejszym gromadzimy się, aby z całym Kościołem rozpocząć obchód misterium paschalnego”.

Zauważmy, że kiedyś liczba 40 dotyczyła dni, w których rzeczywiście poszczono: obowiązywał post ścisły lub ilościowy.

A ile dni z okresu Wielkiego Postu tak naprawdę obecnie pościmy? Środa Popielcowa, Wielki Piątek – post ścisły, sześć piątków – post jakościowy (taki sam, jak w inne piątki roku poza tymi, w które przypada uroczystość lub dyspensa).

Z 40 dni wielkopostnego poszczenia zostało dziś zaledwie 8. Mimo że nie ma już prawnego obowiązku, Kościół dalej zachęca do podejmowania praktyk postnych.