Przed dwoma laty Muzea Watykańskie wysłały do Moskwy ponad 50 spośród swoich najwybitniejszych dzieł sztuki. Zaprezentowano je wówczas w Państwowej Galerii Tretiakowskiej na wystawie zatytułowanej „Roma Aeterna. Arcydzieła Pinakoteki Watykanu – Bellini, Rafael, Caravaggio”. Po raz pierwszy w 500-letniej historii Muzeów Watykańskich na jedną wystawę przesłano aż 42 dzieła sztuki (powstałe w okresie od XII do XVIII wieku). Nie trzeba wspominać, że był to ogromny sukces.
Teraz Moskwa odwdzięcza się i dzieli się jednymi z najważniejszych dzieł sztuki ze słynnej Galerii Tretiakowskiej – obrazami i ikonami. Wystawę o tytule „Pielgrzymka Rosyjskiej Sztuki: od Dionizosa do Malewicza” otwarto 20 listopada i potrwa do 16 lutego 2019 roku. Można ją zwiedzać bezpłatnie w Braccio di Carlo Magno (lewym skrzydle kolumnady Berniniego) na Placu św. Piotra w Watykanie. 27 listopada muzeum odwiedził sam papież Franciszek. Towarzyszyły mu dyrektorki: Muzeów Watykańskich – Barbara Jatta oraz Galerii Trietiakowskiej – Zelfira Tregułowa. Według relacji rosyjskiej agencji informacyjnej TASS Ojciec Święty w rozmowie z Tregułową miał przyznać, że nigdy wcześniej nie widział tak „przejmujących i wymownych” obrazów.
Celem wystawy jest dorównanie wielkiemu sukcesowi ekspozycji watykańskich dzieł w Moskwie – zarówno pod względem zakresu prac, jak i różnorodności stylów. Zamiast porządkować obrazy chronologicznie, kuratorzy zdecydowali odpowiednio zestawić dzieła pochodzące z dwóch różnych dziedzin sztuki rosyjskiej: wczesnej sztuki rosyjskiej, takiej jak „Epifania (Chrzest)” oraz dzieła XIX-wiecznych i XX-wiecznych mistrzów, takie jak m.in. „Objawienie się Mesjasza ludowi” Aleksandra Andriejewicza Iwanowa.
Dzięki tej aranżacji odwiedzający będą mogli wychwycić różnice i podobieństwa między ikonami powstałymi w XV wieku a sztuką z XIX lub XX wieku.
Te dwie epoki są podzielone zgodnie z latami panowania Piotra Wielkiego. Podział ten jest wykorzystywany przez rosyjskich uczonych do klasyfikowania rosyjskiej historii na czasy przed Piotrem oraz po Piotrze. Jednak jak udowadnia to wystawa, niektóre aspekty sztuki rosyjskiej pozostawały niezmienne przez wieki, takie jak przedstawianie ewangelicznych opowieści na płótnie, emocjonalna intensywność zarówno człowieka, jak i postaci boskich oraz określone typy aranżacji chromatycznych.
Na przykład XV-wieczna ikona Simona Uszakowa „Matka Boża Kikkotissa” zestawiona jest z obrazem „Życie jest wszędzie” Nikołaja Jaroszenko. Na obu dziełach przedstawiono podobny układ przedmiotów (na każdym znajdują się małe dzieci spoglądające z góry na scenę centralną) oraz dopasowują się kolorystycznie: tu wykorzystano odcienie niebieski/zielony oraz czerwony/brązowy.
Kolejne niezwykłe podobieństwo można zaobserwować w zestawieniu dwóch – jedynych portretów, jakie zaprezentowano na wystawie – porteru wielkiego rosyjskiego pisarza Dostojewskiego („Portret Fiodora Dostojewskiego” 1872) autorstwa Wasilija Pierowa oraz portret Jezusa namalowany przez Iwana Kramskoja („Chrystus na pustyni”, 1872). Obydwie postacie przedstawione są w refleksyjnej pozie, jakby patrzyły w dół, wykazują uderzająco podobne stany emocjonalne.
Oprócz Dostojewskiego oraz rosyjskich ikon, dwóch wspaniałych symboli rosyjskiej kultury, na wystawie pojawiają się inne, typowe dla Rosji motywy, takie jak: pustelnicy, kapłani, Boży wariaci i podróżnicy, wszyscy którzy odgrywali i wciąż pełnią ważną rolę w rosyjskiej kulturze duchowej.
To wystawa o rosyjskiej duchowości i rosyjskiej duszy; pokazuje nie tylko ikony, ale także inne obrazy – powiedziała na konferencji prasowej dyrektorka Muzeów Watykańskich Barbara Jatta.
Według rosyjskiej kuratorki Tatiany Udenkowej projektowi przyświecała zasada „jedności sztuki różnych okresów i kierunków stylu”. Zwróciła uwagę, że zwłaszcza gdy chodzi o wizerunki Chrystusa, widoczna jest linia łącząca duchowość wschodnią i zachodnią”.
Organizacja zarówno watykańskiej wystawy w Rosji, jak i obecnej ekspozycji w Rzymie były omawiane w 2013 roku, kiedy to papież Franciszek przyjął Władimira Putina na audiencji. Przedsięwzięcie doszło do skutku dzięki fundacji rosyjsko-uzbeckiego oligarchy Aliszera Usmanova „Sztuka, Nauka i Sport” („Art, Science and Sport”).
Czytaj także:
Tajemnicze ofiarowanie Maryi w Świątyni. Galeria 12 obrazów
Czytaj także:
Matka Boża Różańcowa okiem malarzy. Poznaj te obrazy!
Czytaj także:
Obrazy, które udowadniają, że Maryja była (też) zwyczajną mamą!
Dziś świętujemy...