Czy Kościół ukrył prawdę o pierwszej żonie Adama, Lilit?

Co jakiś czas można zobaczyć nagłówki artykułów, które obwieszczają wstrząsającą informację: Kościół ukrył prawdę o pierwszej żonie Adama. Przed Ewą, Adam był żonaty z Lilit. Tę sprawę obszernie i ciekawie wyjaśnił biblista dr Marcin Majewski na swoim kanale na YouTubie.

Okazuje się, że Lilit jest znana nie tylko w popkulturze: serial „Lucyfer”, gry – np. „Diablo” czy książki. Jest to postać dobrze znana w tradycji żydowskiej. Jej nieobecność w tradycji chrześcijańskiej tylko podsyca emocje, że prawda o pierwszej żonie Adama została z jakiegoś powodu ukryta przez Kościół.

W 34 rozdziale Księgi Proroka Izajasza czytamy wyrocznię o spustoszeniu Edomu. W 14 wersecie znajdziemy takie słowa:

Kim jest ta tajemnicza Lilit? Pomocne może się okazać zerknięcie do innych tłumaczeń. W Biblii Warszawskiej znajdziemy tam słowo „upiór nocny”, a w Gdańskiej… „jędza”. Skąd taka rozbieżność?

Słowo „lilit” pochodzi z języka akadyjskiego, którym posługiwano się w starożytnej Mezopotamii i oznacza demona. W mitologii Babilonu był to demon pustkowia, który dręczył mężczyzn i porywał dzieci. To kobieta-symbol.

Z racji, że starożytni Izraelici przebywali w Mezopotamii na tzw. wygnaniu babilońskim, przejęli wiele idei, wierzeń i opowieści tamtejszych ludów. Jednym z nich jest opowieść o Lilit. Nie znajdziemy jej jednak w samym Piśmie Świętym, ale w żydowskich komentarzach: Talmudzie i Zocharze oraz literaturze apokryficznej.

„Alfabet ben Syracha” to apokryficzna księga żydowska. To parafraza Księgi Rodzaju. Autor pisze, że Bóg stworzył Adama, a potem, by ten nie był sam, kobietę o imieniu Lilit. Od razu zaczęli się kłócić o pozycję w akcie seksualnym. Ale w głębszej warstwie to kłótnia o to, czy są sobie równi i czy Adam może podporządkować sobie Lilit. 

Lilit wypowiada tajemnie imię Boga i odlatuje. Ucieka nad Morze Sitowia, które jest traktowane przez starożytnych, jako miejsce narodzin demonów. Adam wezwał Boga na pomoc, a On wysłał za nią aniołów. Ma wrócić, inaczej każdego dnia zginie 100 jej synów. Lilit była traktowana jako symbol seksualności i płodności. Miała ona rodzić 100 dzieci dziennie. Śmierć 100 jej synów oznacza zatem utratę macierzyństwa.

Aniołowie grożą jej, ale Lilit nie chce się podporządkować. To pokazuje, że jest ona symbolem kobiety wyzwolonej. Mówi o sobie, że jest stworzona po to, by dręczyć noworodki. W tradycji mezopotamskiej jest odpowiedzialna za choroby i przedwczesną śmierć dzieci. Tak tłumaczono sobie wysoką śmiertelność niemowląt. Dziecko było darem Boga, zatem jego śmierć musiała być efektem działania demona. Lilit jest kobietą zazdrosną. Nie może mieć dzieci – to kara za ucieczkę od Adama – więc zabiera je innym.

Lilit to symbol ludzkich lęków. Przed śmiercią dziecka. Mężczyzn przed silnymi kobietami, niesprawnością seksualną i pożądliwością.

Tekst biblijny nie mówi o Lilit. Ale niektóre interpretacje dostrzegają ją w Księdze Rodzaju. W pierwszym poemacie o stworzeniu (Rdz 1) autor biblijny mówi, że Bóg stworzył mężczyznę i kobietę w jednym momencie (Rdz 1, 27), natomiast  w drugim poemacie (Rdz 2), mówi, że Bóg najpierw stworzył mężczyznę, a z jego żebra – kobietę. Adam na jej widok krzyczy: „Ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała!” (Rdz 2, 23). 

W słowie „dopiero” część komentatorów żydowskich dopatruje się śladu Lilit, pierwszej żony Adama, która powstała razem z nim z ziemi, o czym mówi pierwszy poemat. Nie była jednak doskonała, dlatego Bóg z żebra stworzył drugą żonę, Ewę.

Wiemy jednak dzięki krytyce biblijnej, że te dwa poematy są od siebie niezależne. Napisane w innym czasie, przez innych autorów. Nie są to opisy chronologiczne, ale teologiczna interpretacja pochodzenia człowieka.

—

Lilit nie jest zatem ukrytą przed światem przez Kościół pierwszą żoną Adama, ale mezopotamską kobietą-symbolem. W czasach, gdy nie było nauki we współczesnym tego słowa znaczeniu, poprzez postacie demonów próbowano wytłumaczyć sobie trudne sytuacje, których doświadczał człowiek.

Obejrzyj cały wykład dr. Marcina Majewskiego.