Rocznik Statystyczny Kościoła katolickiego w Polsce „Annuarium Statisticum Ecclesia in Polonia”, publikowany przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego, zawiera istotne informacje statystyczne dotyczące parafii, duchowieństwa i osób konsekrowanych, życia sakramentalnego, poradni rodzinnych, bibliotek parafialnych i edukacji religijnej.
Zgodnie z najnowszymi danymi (za 2022 rok), w coniedzielnej mszy św. uczestniczyło w Polsce 29,5% zobowiązanych do tego katolików, zaś przystępujących do Komunii Świętej było 13,9% (rok wcześniej 12,9%).
Najwięcej katolików uczestniczyło we mszy św. w diecezjach: tarnowskiej (61,5%), rzeszowskiej (52%) i przemyskiej (49,5%). Z kolei najwięcej przystępujących do Komunii Świętej było również w diecezji tarnowskiej (25,6%), archidiecezji białostockiej (20,5%) i zamojsko-lubaczowskiej (19,6%).
Trwałe piętno pandemii
– W przypadku dominicantes mamy do czynienia ze wzrostem o ponad jeden punkt procentowy z porównaniu z rokiem 2021 – komentuje wyniki dyrektor ISKK dr hab. Marcin Jewdokimow. Przypomina on, że w 2021 r. badania były prowadzone w sytuacji obostrzeń sanitarnych związanych z pandemią, które wpłynęły na niższą obecność wiernych w kościołach. Wzrostu odsetka dominicantes nie da się jednak – jak zaznacza Jewdokimow – porównać ze stanem z 2019 r., gdy na niedzielną mszę św. przychodziło prawie 37% wiernych.
Jak dodaje dyrektor ISKK, na coniedzielną mszę przychodzi więcej kobiet (średnia krajowa 64%) niż mężczyzn (prawie 40%).
Zarówno w przypadku dominicantes, jak i communicantes, utrzymuje się geograficzna różnica między bardziej religijnym południem i wschodem kraju, a mniej religijnymi terenami północno- i południowo-zachodnimi.
Wskaźnik dominicantes oblicza się jako odsetek katolików uczęszczających na niedzielną Eucharystię w odniesieniu do ogólnej liczby zobowiązanych. Zobowiązani to katolicy powyżej 7. roku życia z wyłączeniem osób obłożnie chorych oraz starszych o ograniczonych możliwościach poruszania.
Z kolei wskaźnik communicantes oblicza się jako odsetek katolików przyjmujących Komunię Świętą w trakcie niedzielnej Eucharystii w odniesieniu do ogólnej liczby zobowiązanych.
Liczba kapłanów wciąż spada
W Polsce, jak wskazuje rocznik ISKK, funkcjonuje ponadto 10 357 rzymskokatolickich parafii, z czego 676 to parafie zakonne. Do diecezji inkardynowanych jest 23 765 księży, w tym 18 629 księży posługujących w parafiach. W seminariach duchownych przygotowuje się do kapłaństwa 1165 alumnów diecezjalnych, ponadto posługę sprawuje 99 diakonów stałych.
– Liczba księży w ostatnich latach zaczęła spadać, natomiast liczba parafii utrzymuje się na stałym, względnie podobnym poziomie – mówił podczas prezentacji tegorocznych danych ks. dr hab. Wojciech Sadłoń, wicedyrektor ISKK.
W Polsce jest też 15 940 sióstr zakonnych w 107 zgromadzeniach żeńskich, 1254 mniszki w zakonach kontemplacyjnych, ponadto 10 538 zakonników w 60 zgromadzeniach męskich.
Co z tą religią w szkołach?
W 2022 r. sakramentu chrztu udzielono 302,2 tys. osobom, czyli o 4,2% mniejszej liczbie osób niż w roku poprzednim. Do Pierwszej Komunii Świętej przystąpiło niespełna 337,2 tys. osób. Sakrament bierzmowania przyjęło 304,7 tys. osób. Sakrament małżeństwa został udzielony 87,9 tys. parom.
Rocznik ISKK gromadzi także m.in. dane dotyczące frekwencji na lekcjach religii w polskich szkołach. Wynosi ona średnio (we wszystkich typach szkół) 80,5%. Lekcje te prowadzi 29 086 katechetów.
W roczniku prezentowane są również informacje o przyparafialnych organizacjach Kościoła katolickiego ze wskazaniem długości i zakresu ich działalności, odbiorców działań oraz najważniejszych wyzwań.
Działalność wydawnicza parafii jest prezentowana w podziale na wydania papierowe, elektroniczne i prowadzenie strony internetowej parafii. Publikacje w formie papierowej wydawało 24,7% parafii, zaś w formie elektronicznej 15,4%. Własną stronę internetową posiada 60,3% parafii.
W najnowszym wydaniu rocznika ISKK opublikowano ponadto wybrane dane w ujęciu globalnym. W odniesieniu do okresu referencyjnego (1970 rok) liczba parafii z rezydującym proboszczem wzrosła w 2020 roku ze 191 tys. do 218 tys., a liczba katolików z 653,6 mln do 1 mld 045 mln.
O ile liczba sióstr zakonnych spadła z ponad miliona w 1970 r. do prawie 620 tys. w 2020 r., a braci zakonnych z 79 tys. do 50,5 tys. w 2020 r., to liczba diakonów stałych wzrosła z 300 do aż 48 tys. Liczba księży ogółem spadła o 9 tys. (z blisko 420 tys. w 1970 r. do 410,5 tys. w 2020 r.), jednak liczba księży diecezjalnych w tym okresie wzrosła o 10 tys., a zakonnych spadła o 21 tys.
Sprawa Kościoła czy sprawa rodziców?
Zaprezentowane przez ISKK dane skomentował od lat badający polską religijność prof. Krzysztof Koseła, kierownik Katedry Metodologii i Teorii Socjologicznej w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Socjolog zwrócił uwagę na pewną nieadekwatność przedstawiania za pomocą cyfr tak trudno mierzalnych zjawisk jak wiara. Jak podkreślił, dane nie pozwalają na formułowanie tezy o sekularyzacji w polskim społeczeństwie, natomiast pokazują, że Kościół w Polsce nie wrócił do stanu sprzed pandemii. W jej trakcie nastąpiło pewne zerwanie organizacyjne oraz zerwanie ciągłości rutynowych praktyk. Polacy przenieśli się z kościołów przed ekrany i skutki tego zjawiska wciąż są odczuwalne.
Prof. Koseła zaznaczył, że badanie ISKK jest badaniem na użytek wewnętrzny, kościelny, przeprowadzanym po to, by z jego wyników korzystać mogli duszpasterze. Zwrócił przy tym uwagę na wyjątkowość tego badania w skali świata.
Socjolog stwierdził, że raport pokazuje przede wszystkim organizacyjną działalność Kościoła. Szukając odpowiedzi na pytania o zjawiska dotyczące Ludu Bożego, np. na pytania o młodzież – trzeba sięgnąć do innych źródeł.
Odpowiadając na pytanie o szersze przyczyny spadku liczby wiernych zaangażowanych w życie Kościoła, prof. Koseła powiedział o zjawisku sekularyzacji, wzroście zamożności w społeczeństwie polskim, o zmieniających się priorytetach oraz innych akcentach w wychowaniu dzieci. Nawiązując do danych międzynarodowych, podkreślił m.in., że rodzice dziś dużo rzadziej niż kiedyś oczekują, że ich dzieci będą osobami religijnymi.
Dziś świętujemy...