Cnota unikania ziemskich wielkości [notatki do Reguły Św. Benedykta]

Non ambulavi in magnis – nie szedłem za tym, co wielkie. Zdanie z Psalmu jest jak twarda bariera wobec wymagań fałszywej „wielkości”, narzucanych nam przez romantyzm.

Przekazując darowiznę, pomagasz Aletei kontynuować jej misję. Dzięki Tobie możemy wspólnie budować przyszłość tego wyjątkowego projektu.

Wesprzyj nasPrzekaż darowiznę za pomocą zaledwie 3 kliknięć

Pismo Boże woła do nas, bracia, mówiąc: Każdy, kto się wynosi, będzie poniżony, a kto się poniża, będzie wywyższony. Skoro tak mówi, okazuje nam, że wszelkie wywyższanie się jest rodzajem pychy. Tej prorok każe nam się wystrzegać, mówiąc: Panie, serce moje się nie wynosiło ani nie pyszniły się me oczy, nie chodziłem za wielkością, ani za tym, co mnie przerasta. Przeciwnie, wprowadziłem ład i spokój do mojej duszy. Jak niemowlę u matki, tak we mnie jest moja dusza. Bracia, jeżeli chcemy osiągnąć szczyt najwyższej pokory, jeżeli chcemy prędko dojść do owego niebiańskiego wyniesienia, do którego się wstępuje przez pokorę w życiu obecnym, trzeba dla wznoszących się w górę czynów zbudować tę drabinę, która ukazała się podczas snu Jakubowi, a na której widział schodzących i wstępujących aniołów. To schodzenie i wstępowanie niczego innego nie oznacza, jak tylko to, że przez wynoszenie się spadamy, a przez pokorę wywyższamy. Sama zaś wzniesiona drabina to nasze życie doczesne, które Bóg do nieba podnosi, gdy serce jest pokorne. Boki tej drabiny to nasze ciało i dusza, a powołanie Boże osadziło na tych bokach różne stopnie pokory i doskonałości.

Rozdział 7. O pokorze 1-7*

Pokora jako centrum mapy moralnej

Pokora, humilitas, to trzecia z cnót konstytutywnych stanu mniszego, omawianych na początku Reguły. Należy więc patrzeć na nią od razu inaczej niż by to wynikało z klasyfikacji cnót podanej np. przez św. Tomasza w Sumie: tam jest ona jedną z pomniejszych cnót związanych z kardynalną cnotą umiarkowania. Tymczasem w nauce duchowej świętego Ojca Benedykta z pokorą jest jak ze sprawiedliwością w Piśmie: jest to określenie pewnej doskonałości duchowej, która nie stoi wewnątrz organizmu cnót, lecz jakby sama jest tym organizmem. Dlatego pokora daje się tu rozrysować na mapę obejmującą moralnie cały ruch życia ludzkiego, w górę lub w dół.

Czytaj także :PROSTA DROGA: Notatki do Reguły Świętego Ojca Benedykta – nowy cykl

Zdanie - klucz do charyzmatu benedyktyńskiego

Non ambulavi in magnis – nie szedłem za tym, co wielkie. Czyż to zdanie z Psalmu, które zostało tu przytoczone, nie jest jak twarda bariera – zarówno wobec wymagań fałszywej „wielkości”, narzucanych nam przez romantyzm i jego złudzenia rozsiane w aktualnej kulturze, jak i wobec źródła tego w pożądliwości? Jest to zdanie-klucz do pojęcia życia mniszego, benedyktyńskiego: owszem, może być ono prowadzone także pośród spraw wielkich i wśród ludzi wielkich – lecz nie zaczyna się od szukania „wielkości” i nie jest warunkowane tym, czy już znalazło się odpowiednio szerokie ramy dla rozszerzenia swych planów. Raczej zmierza się do konkretu – a ten jest z reguły „mniejszy” od „wielkich” ideałów. Ponadto trop pokory zwykle wiedzie „obok” wielkich central, scen i spektakli – chyba że wola Boża każe i tam iść; albo chyba że owe wielkie centrale, sceny i spektakle przenoszą się same w pobliże monastycznej samotni, tak jak miasta budowały się wokół początkowo samotnych klasztorów. W tym ostatnim przypadku znów raczej nie chodzi o tryumf przyciągnięcia do siebie tego, co wielkie – lecz znoszenie tego w pokorze. Celem budowy klasztoru nie jest bowiem to, aby wyrosło wokół niego miasto – to dzieje się czasami i zwykle jest sygnałem, że w danej krainie wierni chrześcijanie tylko w pobliżu klasztoru znajdują światło rozpraszające mroki barbarzyństwa.

Być może jest tak, że dla nas, świeckich, bytność w klasztorze żyjącym Regułą jest jak sen Jakuba: widzimy tę „drabinę”, o której tutaj mówi święty Ojciec Benedykt; a potem, po przebudzeniu życie musi już być inne, może być już inne? „Terribilis est locus iste”, czyli miejsce, w którym planem życia jest pokora.

Czytaj także :O życiu świadomym [notatki do Reguły Św. Benedykta]

Fragment książki "Prosta droga, notatki do reguły św. Benedykta", Paweł Milcarek, Biblioteka Christianitas, Dębogora 2021

* Fragment "Reguły" św. Benedykta w tłumaczeniu o. Bernarda Turowicza OSB opublikowany w serii Źródła Monastyczne pt. "Reguła Mistrza. Reguła św. Benedykta"