Jak rozpoznać grzech nieczystości? Jedno pytanie, które rozwiewa wątpliwości

Tak jest właściwie z każdym z grzechów, ale w przypadku nieczystości jest to może szczególnie istotne. Grzech jest zawsze zaprzeczeniem, brakiem, stratą jakiegoś dobra. Język polski ułatwia nam uchwycenie tego, nazywając trzeci z grzechów głównych właśnie „nie-czystością”.

Zatem, aby odpowiedzieć na pytanie czym jest nie-czystość, musimy najpierw w miarę dobrze zrozumieć, czym jest dobro zwane czystością.

W Starym Testamencie – zwłaszcza w Pięcioksięgu – wielokrotnie mówi się o czystości. Chodzi najczęściej o tzw. czystość rytualną, której osiągnięcie równoznaczne jest z prawem wstępu na teren świątyni (zarówno w jej wersji „mobilnej” w postaci namiotu podczas wędrówki przez pustynię, jak i do właściwiej świątyni, którą z czasem wzniesiono w Jerozolimie).

Wchodzenie do świątyni oznaczało przybliżanie się do Boga, wyjście ze skażonego grzechem i śmiercią świata zewnętrznego i wejście w święty krąg Jego życiodajnej obecności. W pewnym sensie każdorazowe wejście do świątyni było więc powrotem do stanu sprzed grzechu pierworodnego – symbolicznym powrotem do ogrodu rajskiego, w którym człowiek przebywał w bezpośredniej bliskości ze Stwórcą.

Do ogrodu rajskiego nawiązywały zresztą również zdobienia świątyni i jej sprzęty. Aby móc wejść do świątyni, znaleźć się w obecności Boga i niejako powrócić ab originem, należało osiągnąć – poprzez przestrzeganie konkretnych zasad – ów symboliczny stan rytualnej czystości.

Nie będziemy zajmować się szczegółowo tym, na czym polegała owa rytualna czystość i w jaki sposób się ją osiągało. Istotna jest dla nas konstatacja, że czystość w rozumieniu judeo-chrześcijańskim nierozłącznie wiąże się z pierwotną kondycją człowieka stworzonego przez Boga, opisaną na kartach Księgi Rodzaju. Przyjrzyjmy się więc przez chwilę temuż człowiekowi, przypominając sobie oba opisy jego stworzenia:

Z obu tych opisów wynika, że człowiek stworzony został do życia we wspólnocie, w relacji z drugim człowiekiem. Jego egzystencja z natury jest koegzystencją, a nawet proegzystencją. Istnieje nie tylko z drugim, ale także dla drugiego, doświadczając tego samego od niego. Jednocześnie ta koegzystencja z założenia ukierunkowana jest na przekazywanie życia. Wspólnota dwojga ludzi nie jest tylko dla nich, ale ma stawać się życiodajnym darem dla innych, następnych.

Dalej: człowiek jednocześnie należy do świata stworzeń i postawiony jest niejako ponad nim. Powołany i uzdolniony jest do panowania nad przyrodą, naturą, jej siłami i instynktami, doświadczając jednocześnie ich siły w samym sobie.

Człowiek stworzony jest jako mężczyzna i kobieta, a więc jako istota płciowa. Człowiek przeżywa i rozumie siebie jako istotę płciową. Płciowość, seksualność jest darem, stanowiącym integralną część jego natury.

We wspólnocie z drugim – innym, różnym – jest bezpieczny, czuje się bezpiecznie i sam nie stanowi zagrożenia: „Chociaż byli nadzy, nie odczuwali wobec siebie wstydu”. Nie odczuwali wstydu – to znaczy: nie musieli się siebie obawiać. Pozostawania w zupełnej przejrzystości, odsłonięciu, w całkowitym „do dyspozycji” drugiego nie przeżywali jako zagrożenia. Inność, odmienność drugiego nie jest problemem, ale darem, swoistym dopełnieniem. Wspólnota między ludźmi z założenia jest jednością różnych.

To wszystko składa się na obraz człowieka w stanie rajskim, sprzed grzechu – to znaczy człowieka czystego – takiego, jakim go zamierzył i powołał do istnienia Stwórca. Taki sposób bycia i funkcjonowania to właśnie czystość.

Warto zwrócić uwagę, że w Nowym Testamencie Jezus właśnie ludzi czystych błogosławi obietnicą oglądania Boga: „Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą”. (Mt 5,8). Właśnie z czystością serca wiąże obietnicę bezpośredniego dostępu do Stwórcy, jakim niegdyś człowiek cieszył się w raju.

W innym miejscu Ewangelii Jezus zajmuje wyraźne stanowisko w sprawie czystości:

Zazwyczaj w tym kontekście skupiamy się na Jezusowej opozycji wobec jedynie rytualnego rozumienia czystości. Tym razem zwróćmy jednak uwagę na katalog postaw i uczynków, które On wprost diagnozuje jako źródło nieczystości: Złe myśli (zazwyczaj o kimś), nierząd (nieubłaganie z kimś), kradzież (popełniana na kimś), zabójstwo (kogoś), cudzołóstwo (znów z kimś), chciwość, przewrotność, podstęp (najczęściej wobec kogoś), wyuzdanie, zazdrość (również wobec kogoś), obelgi (czynione komuś), pycha, głupota.

Znakomita większość wymienionych przez Jezusa czynów nieczystych (czy też rodzących nieczystość) odnosi się do zaburzeń w naszym odnoszeniu się do drugiego człowieka. To również ważny trop w naszych rozważaniach nad nieczystością.

Najczęściej mówiąc o nieczystości mamy na myśli grzechy związane z seksualnością. Tymczasem szybka kwerenda biblijna, jakiej dokonaliśmy powyżej zmusza nas do znacznego poszerzenia spectrum naszych rozważań. Nieczystości nie da się zamknąć jedynie w sferze seksualnej.

Owszem, w tej sferze grzech nieczystości ujawnia swoją niszczycielską siłę ze szczególną wyrazistością. Także dlatego, że jest to w nas sfera szczególnie delikatna, wrażliwa, a co za tym idzie: podatna na zranienia. Ale ponura „przygoda” z nieczystością nie zaczyna się wcale dopiero na wysokości szóstego przykazania.

Szóste jest szóste. Jest pośród dziesięciu, a więc z pewnością jest ważne. Ale jest szóste – to znaczy: ani pierwsze, ani drugie, ani trzecie itd. Grzechy przeciw szóstemu przykazaniu zazwyczaj są dla nas dość ewidentne (głównie ze względu na wrażliwość tej sfery). Na dodatek upokarzają nas i przez to nie pozwalają się przeoczyć.

Ale najczęściej jest tak (dość często powtarzam to w konfesjonale), że bałagan na wysokości szóstego przykazania nie bierze się znikąd. Jeśli (proszę wybaczyć to porównanie) „wybija” nam pod szóstym, to najpewniej mamy jakąś poważną „niedrożność” gdzieś wcześniej. A wcześniejsze przykazania, jak doskonale pamiętamy, pytają nas dość konkretnie o nasze odniesienie do Boga, do samych siebie i do drugiego człowieka.

Oczywiście nasza mocno „unerwiona” emocjonalnie sfera seksualna jest bardzo podatna na „odpalanie” właśnie w niej mechanizmów kompulsywno-kompensacyjnych. Tyle że wtedy z dużą ostrożnością należy szafować słowem „grzech” (a tym bardziej określeniami jego ciężaru). Jeśli natomiast mamy do czynienia z grzechem w tej sferze (tzn. świadomie i dobrowolnie robimy coś, o czym wiemy, że jest złe), to najczęściej jest to owoc naszych zaburzonych i nieporządkowanych odniesień do Stwórcy, siebie jako stworzenia i drugiego człowieka, jako osoby.

Wracając do naszych biblijnych tropów, należałoby powiedzieć, że z nieczystością mamy do czynienia wszędzie tam i zawsze wtedy, gdy:

Ciekawe, że w katalogu grzechów głównych nieczystość zajmuje trzecie miejsce – za pychą, która stanowi odmowę prawdziwego widzenia rzeczywistości i za chciwością, będącą „ubóstwieniem” swojego prawa do brania i konsumowania.

Można zadać sobie kilka pytań (a właściwie jedno, którego następne są już tylko rozwinięciami): Czy drugi jest ze mną bezpieczny?

Czy drugi człowiek może liczyć, że będzie przeze mnie za każdym razem potraktowany jako osoba – że zadbam o jego godność, bezpieczeństwo, integralność, wolność, prawo do samostanowienia (to znaczy będę o nich pamiętał i ani na chwilę nie wezmę ich w nawias dla swoich celów)? Czy nie zdarza mi się „używać” ludzi do swoich celów – traktować drugiego jako środek do osiągnięcia mojego celu (jaki by nie był)?

Czy nie redukuję innych osób do tego, co mogę od nich lub dzięki nim uzyskać (niekoniecznie materialnego)? Czy nie klasyfikuję ludzi jako „przydatnych” lub „nieprzydatnych”? Czy nie traktuję innych w sposób, w jaki sam nie chciałbym być traktowany?

Tu dochodzimy do ogromnie ważnego momentu! Wcale nie najmniej istotnym pytaniem jest: Czy ja szanuję siebie? Czy traktuję siebie jako osobę? Czy szanuję to, jak stworzył mnie Bóg? Czy mądrze dbam o siebie? Bo jeśli odpowiedzi na te pytania brzmią przecząco, to jakim cudem inaczej miałbym traktować drugiego?

Zdeprecjonowaliśmy wstyd. A on jest mechanizmem obronnym. Nie obnażam się (w szerokim tego słowa znaczeniu) przed kimś, komu nie mogę w pełni zaufać – co do kogo nie mam całkowitej pewności, co zrobi z moją (szeroko rozumianą) nagością. I nie oczekuję (ani tym bardziej nie żądam) od drugiego, że obnaży się przede mną, póki nie mogę mu dać całkowitej gwarancji bezpieczeństwa z mojej strony.

Bynajmniej nie dotyczy to tylko fizycznego rozbierania się i sfery seksualnej, choć ich jak najbardziej także.