Znak pokoju na mszy? Robisz to źle

Pokój, hbr. szalom, to ważna koncepcja dla Izraelitów. Oznaczał nie tylko brak wojny, ale także jedność, szczęście, zdrowie, pomyślność, dostatek i zgodę z Bogiem. Dla Greków zaś pokój (gr. eirene) oznaczał harmonię umysłu i głęboki wewnętrzny spokój. Był on traktowany jako dar od Boga. 

Gdy Żyd chciał uzyskać od Boga ów pokój, a wiedział, że na jego sumieniu ciąży grzech, udawał się do świątyni do kapłana wraz ze zwierzęciem na ofiarę. Kładł swoje dłonie na głowę owcy lub kozy, symbolicznie przekazując swoje winy, a kapłan zabijał zwierzę w zastępstwie człowieka. Pobożny Izraelita wierzył, że Bóg przyjmie jego ofiarę i obdarzy go swoim pokojem. 

Pewnego dnia przyszedł jednak Jezus i… rozwalił to wszystko.

Dla pobożnych Żydów te słowa Jezusa były bluźniercze: „Zburzcie tę świątynię, a Ja w trzech dniach wzniosę ją na nowo” (J 2, 19). Jezus publicznie ogłosił, że centrum życia religijnego Izraela jest niepotrzebne i że On ma inną świątynię. To było nie do pomyślenia dla Żydów – Nazarejczyk chce pozbawić ich źródła pokoju-szalom? 

Gdy Jezus umiera na krzyżu, w świątyni składano na ofiarę baranki paschalne. Zasłona w świątyni rozdziera się w momencie Jego zgonu (zob. Mk 15, 38), co jest symbolem kresu jerozolimskiego miejsca kultu. Dokonała się prawdziwa ofiara, którą złożył Bóg-Człowiek, Kapłan-Ofiara z samego siebie.

Autor Listu do Hebrajczyków mówi o jedynej ofierze Jezusa tak: „Prawo bowiem, posiadając tylko cień przyszłych dóbr, a nie sam obraz rzeczy, przez te same ofiary, corocznie ciągle składane, nie może nigdy udoskonalić tych, którzy się zbliżają. Czyż bowiem nie przestano by ich składać, gdyby składający je raz na zawsze oczyszczeni nie mieli już żadnej świadomości grzechów? [...] Niemożliwe jest bowiem, aby krew cielców i kozłów usuwała grzechy. [...] [Bóg] Usuwa jedną [ofiarę], aby ustanowić inną. Na mocy tej woli uświęceni jesteśmy przez ofiarę ciała Jezusa Chrystusa raz na zawsze. [...] złożywszy raz na zawsze jedną ofiarę za grzechy, zasiadł po prawicy Boga, oczekując tylko, aż nieprzyjaciele Jego staną się podnóżkiem nóg Jego. Jedną bowiem ofiarą udoskonalił na wieki tych, którzy są uświęcani (Hbr 10, 1-4. 9-14)”. I teraz to On jest źródłem pokoju-szalom.

Liturgista o. Tomasz Grabowski OP zaznacza, że przekazanie znaku pokoju straciło na swojej wymowie przez niepoprawnie wprowadzanie reformy liturgii. Obecnie to przekazanie wyrazów sympatii, czasami przeprosin, a nie o to chodzi w znaku pokoju-szalom. 

Obrzęd ten jest bardziej czytelny w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego, tzw. mszy trydenckiej. Tam do księdza trzymającego Ciało Jezusa podchodzi diakon. Kapłan przekazuje mu pokój mówiąc: „Pokój z tobą i Kościołem świętym”. Następnie diakon przekazuje go ministrantom, a ci – ludziom siedzącym w ławkach. W ten sposób źródło prawdziwego pokoju – Jezus, Kapłan i Ofiara – daje prawdziwy Boży pokój wszystkim, także tym, którzy z jakichś powodów nie mogą przyjąć Go w komunii. 

W niektórych kościołach ten zwyczaj jest widoczny. Ksiądz po słowach „przekażcie sobie znak pokoju” przekazuje go ministrantom a ci sobie nawzajem. Ludzie siedzący w ławkach ściskają sobie wtedy dłonie lub skłaniają głowy. Nie jest w naszej mocy zmienić wygląd liturgii. Możemy być jednak uważni na to, co on ze sobą niesie.

Nie chodzi w nim o serdeczność wobec sąsiada czy o przeproszenie, ale o podzielenie się tym, co daje nam Jezus: zbawieniem i pewnością bycia kochanym. Możemy nastroić do tego nasze serce, gdy będziemy przekazywać ten znak dalej, zgodnie ze słowami Pana: „Mówcie: Pokój temu domowi! Jeśli tam mieszka człowiek godny pokoju, wasz pokój spocznie na nim” (Łk 10, 5-6).