Dlaczego w kościołach Maryja stoi po lewej stronie, a św. Józef po prawej?

Może wcześniej nie zwróciliście na to uwagi, ale teraz pewno zauważycie to w wielu kościołach w Polsce i na świecie. Figura Maryi w kościele stoi w tym miejscu nieprzypadkowo.

Formalnie nie ma konkretnych norm dotyczących umieszczania figur i obrazów. Ogólne wprowadzenie do mszału rzymskiego (punkt 318) mówi na ten temat tylko tyle:

Poza tym istnieje zwyczaj, że w centrum prezbiterium, nad tabernakulum, umieszcza się obraz albo figurę patrona świątyni.

Jednak jeśli umieszczono tam także wizerunek Matki Bożej, to zazwyczaj zobaczymy go po naszej lewej stronie – czyli na prawo od tabernakulum z przechowywanym tam Najświętszym Sakramentem.

Jest to zgodne z żydowską tradycją, która nakazywała, żeby królowa siedziała po prawicy króla. W 1 Księdze Królewskiej czytamy: „Batszeba udała się do króla Salomona, aby przemówić do niego w imieniu Adoniasza. A król powstał na jej spotkanie i pokłonił się jej; potem usiadł na swoim tronie i kazał przynieść miejsce dla matki króla; a ona usiadła po jego prawicy” (1 Krl 2:19).

W kulturze żydowskiej prawa strona (prawa ręka) uważana była za lepszą, niosącą błogosławieństwo (np. Ps 110,1: "Wyrocznia Boga dla Pana mojego: Siądź po mojej prawicy, aż Twych wrogów położę jako podnóżek pod Twoje stopy"). Żydzi przejęli ten zwyczaj z innych religii rozpowszechnionych we wschodnich rejonach Morza Śródziemnego. A po żydach – chrześcijanie.

Sam Chrystus cytując mesjańską przepowiednię zawartą w psalmie 110 i mówiąc o swoim powrocie i sądzie ostatecznym opisuje rozdzielenie owiec (ludzi dobrych), które zgromadzi po swojej prawicy, od kozłów (ludzi złych), którzy znajdą się po Jego lewicy. W przedstawieniach panien mądrych i głupich te pierwsze z nich stoją po prawej stronie Jezusa, a drugie po Jego lewej stronie. W scenach ukrzyżowania złoczyńca na krzyżu stojącym po prawej stronie krzyża Jezusa to Dobry Łotr. Honorowe miejsce po prawej stronie krzyża Chrystusa przysługuje Jego matce, Maryi.

Papież Pius X potwierdził tę tradycję w encyklice Ad Diem Illum Laetissimum, oświadczając, że „Maryja siedzi po prawicy swego Syna”.

Inne wyjaśnienie wynika z faktu, że w liturgii potrydenckiej lewa strona kościoła (patrząc od strony uczestników liturgii) była określana jako „strona Ewangelii”, a Maryja jest przecież „nową Ewą”, która odegrała kluczową rolę w historii zbawienia.

W kościołach wschodnich ikona Matki Bożej jest również umieszczana po lewej stronie ikonostasu, oddzielającego miejsce sprawowania liturgii od nawy kościoła.

Umiejscowienie św. Józefa albo innych świętych po prawej stronie tabernakulum trzeba więc postrzegać w świetle uprzywilejowanej roli Maryi.

Jest tu jednak jeden wyjątek. Jeśli „po stronie Maryi” znajduje się przedstawienie Pana Jezusa, np. obraz Najświętszego Serca Jezusowego, wówczas figurę lub Matki Bożej umieszcza się „po stronie Józefa”. Matka zajmuje przecież mniej znaczącą pozycję niż jej Syn.