Fascynująca i odkrywcza mapa Ziemi Świętej

Po półgodzinnej jeździe Autostradą Królewską ze stolicy Jordanii Ammanu na południe podróżnik dociera do Madaby. To niewielkie miasteczko zamieszkuje obecnie ok. 60 tys. ludzi. W ciągu wieków mieszkali tam Moabici, Ammonici, Rzymianie, Bizantyńczycy, Rasziduni i Umajjadzi. Obecnie katolicy i greccy prawosławni stanowią 10 procent ogółu populacji miasta i jednocześnie są największą wspólnotą chrześcijańską w Jordanii.

Archeologowie potwierdzają, że Madaba była zamieszkana już w epoce brązu. Samo miasto jest dwukrotnie wymienione w Piśmie Świętym, w Księdze Liczb (21,30) i w Księdze Jozuego (13,9). W tamtych czasach miasto leżało na samej granicy imperium Moabitów. Jednak za Cesarstwa Rzymskiego, a następnie Bizancjum należało do dużej Prowincji Arabskiej, założonej przez Trajana w miejsce królestwa Nabatejczyków.

W tym okresie, pomiędzy II i VII stuleciem, ukształtowała się chrześcijańska społeczność miasta. „Medaba” wzmiankowana jest już w dokumentach soboru chalcedońskiego z V wieku jako stolica biskupstwa.

Grecki kościół prawosławny pw. św. Jerzego w jordańskiej Madabie jest miejscem niezwykłym. Znany jest nie tylko z najwspanialszych ikon tego regionu, ale nade wszystko z niezwykłej mapy Ziemi Świętej.

Ta tak zwana mapa z Madaby jest w istocie dużą mozaiką posadzkową, ułożoną w VI wieku. To najstarsze zachowane do dziś oryginalne kartograficzne przedstawienie tego regionu ukazuje teren od Libanu na północy do delty Nilu na południu oraz pomiędzy Morzem Śródziemnym na zachodzie i Pustynią Arabską na wschodzie.

Na mapie oznaczonych jest ponad 150 miast, wiosek i miejsc wartych zobaczenia. Niektóre z nich oznaczone są niezwykle ciekawymi symbolami; według części archeologów są to miejsca pielgrzymkowe.

Dla przykładu, na mapie odnaleźć możemy przedstawienia dwóch ryb zwróconych pyszczkami do siebie. Jedna wygląda jakby wypływała z Morza Martwego, a druga – jakby kierowała się w jego stronę, płynąc rzeką Jordan. Powszechnie jednak wiadomo, że ryby nie są w stanie przetrwać w Morzu Martwym (którego nazwa nie jest bynajmniej przypadkowa). Stąd też większość historyków i archeologów interpretuje ten punkt na mapie jako symbol miejsca spotkań chrześcijan.

Miejscowością oznaczoną dwiema rybami jest Bethabara, znana obecnie jako Betania za Jordanem. W tym miejscu, jak chce tradycja, Eliasz i Elizeusz przeprawili się przez rzekę Jordan (2 Krl 2). Mając na uwadze, że postać Jana Chrzciciela jest związana z Eliaszem (w Ewangelii wg św. Mateusza Jezus mówi o Janie, że jest „Eliaszem, który miał przyjść”), według tradycji jest to miejsce, w którym Jan Chrzciciel rozpoczął swoją misję. Bethabara jest ponadto uważana za miejsce chrztu Jezusa.

Co ciekawe, mapa z Madaby nie jest zorientowana na północ, jak obecne mapy. Mozaika kartograficzna zwrócona jest na wschód, w kierunku kościelnego ołtarza. Jest ku temu szczególny powód: umiejscowienie punktów na mapie pokrywa się idealnie z kierunkami kompasu. Wydaje się całkiem naturalne, że pielgrzymi nawiedzający kościół orientowali się według mapy co do kierunku swoich dalszych peregrynacji: do Jerozolimy, Jerycha, Gedary, na górę Nebo czy w kierunku Jeziora Tyberiadzkiego. Wszystkie powyższe miejsca są oznaczone na mapie.

Mapa miała początkowo wymiary 21×7 metrów i składała się z ponad dwóch milionów kostek zwanych tesserae. Jednak w VIII w. miasto zostało niemal całkowicie zniszczone przez trzęsienie ziemi i w konsekwencji aż do XIX stulecia było opustoszałe. W 1884 r., w trakcie budowy na miejscu starożytnej bazyliki nowego kościoła św. Jerzego, mozaikę odkryto i wykorzystano do dekoracji wnętrza, nieopodal wspaniałego ikonostasu.