„Święty Boże, Święty Mocny, Święty a Nieśmiertelny – zmiłuj się nad nami!”. Zapewne wiele razy słyszeliśmy te słowa, śpiewane w kościołach, chociażby w czasie procesji Bożego Ciała przed końcowym hymnem Te Deum (Ciebie Boga wysławiamy).
Mało kto pamięta jednak, że ta krótka aklamacja pochodzi z chrześcijańskiego Wschodu i w tej tradycji jest jedną z najczęściej powtarzanych modlitw.
Czytaj także:
Ujrzał w wizji śpiewającą Matkę Bożą i zapisał słowa pieśni. Najpiękniejszy hymn Wschodu
Pieśń aniołów
Trisagion (gr. Τρισάγιον – „Po trzykroć święty”) powstał najprawdopodobniej w pierwszych wiekach Kościoła, na terenie oddziaływania kultury greckiej. Badacze do dzisiaj nie są pewni, kto mógłby być jego autorem. Niektórzy sugerują, że był to wybitny Ojciec Kościoła święty Jan Chryzostom.
Odwołując się do zapisów biblijnych: 6 rozdziału Księgi Izajasza i 4 rozdziału Apokalipsy św. Jana i wizji sześcioskrzydłych stworzeń, które przed tronem Boga nieustannie śpiewają pieśń „Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów” (w wersji Starego Testamentu) i „Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Wszechmogący”, stworzyć miał krótką modlitwę.
Oddaje ona cześć Trójcy Świętej i prosi o odpuszczenie grzechów. Ojcowie Kościoła mieli zalecać wiernym, aby odmawiali ją możliwie najczęściej i włączyli się przez to w wielką pieśń chwały, śpiewaną Bogu przez istoty anielskie.
W greckim oryginale brzmi ona: Aγιος ὁ Θεός, Ἅγιος ἰσχυρός, Ἅγιος ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς (czyt. Agios o Theos, Agios ischyros, Agios athanatos, eleison imas).
Dziecko o donośnym głosie
Inna legenda głosi, że w czasie panowania cesarza Bizancjum Teoduzjusza II (408-450 p. Chr.) Konstantynopol nawiedzały częste i tragiczne w skutkach trzęsienia ziemi. Władca, wraz z patriarchą Proklosem i wiernymi, zgromadzili się w świątyni, prosząc Boga o pomoc.
W pewnej chwili jedno z małych dzieci obecnych podczas nabożeństwa uniosło się w górę. Zadziwieni wierni powtarzać zaczęli słowa Kyrie eleison. Po dłuższej chwili dziecko ponownie wzniosło się w górę i potężnym, słyszanym przez wszystkim głosem wezwało: „Módlcie się tymi słowami: Święty Boże, Święty Mocny, Święty i Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami!”.
Legenda twierdzi, że jeszcze podczas tego nabożeństwa dziecko zmarło. Jednak od tej pory trzęsienia ziemi ustąpiły.
Na Wschodzie i Zachodzie
Modlitwa szybko zdobyła olbrzymią popularność na Wschodzie. Odmawia się ją trzykrotnie, co również ma symbolikę trynitarną. Słyszymy ją w pierwszych zdaniach modlitw porannych i wieczornych, w nabożeństwach cyklu dobowego (jutrzni i nieszporów), jak również na Eucharystii.
Poprzedza ona Liturgię Słowa i jest śpiewana tuż przed prokeimenonem – odpowiednikiem łacińskiego graduału (psalmu responsoryjnego).
Szczególną rolę odgrywała w historii w czasie walk z herezjami, które uderzały w naukę o Trójcy Świętej. Modlili się nią m.in. ojcowie soboru w Chalcedonie w 451 r. p. Chr.
W języku cerkiewnosłowiańskim słowa Trisagionu brzmią: „Swiatyj Boże, Swiatyj Krepkij, Swiatyj Besmiertnyj, pomiłuj nas”.
W tradycji łacińskiej słowa „Sanctus Deus, Sanctus Fortis, Sanctus Immortalis, miserere nobis” weszły zarówno do modlitw liturgii godzin, jak również stały się refrenem suplikacji – specjalnej pieśni błagalnej kierowanej do Boga w chwilach różnorakich nieszczęść, klęsk żywiołowych, epidemii i grożącej wojny, ale równocześnie – podczas nabożeństw pokutnych i ekspiacyjnych. Śpiewa się je także w Wielki Piątek w liturgii Męki Pańskiej.
Czytaj także:
Stań przy pustym grobie Pana obok Marii Magdaleny i módl się tym pięknym hymnem
Uniwersalny minihymn
Trisagion jest modlitwą uniwersalną. Może być częścią modlitwy uwielbienia, jak również usilnie zanoszoną prośbą do Pana w trudnych sytuacjach życiowych. Jest też wezwaniem przebłagalnym i pokutnym.
W bardzo prostej formie wyraża najważniejsze Boże przymioty, ale również, poprzez wezwanie „zmiłuj się nad nami!” daje nadzieję na nasze nawrócenie, powstanie z grzechów i niezmierzone Boże miłosierdzie. Można ją odmawiać praktycznie zawsze i wszędzie, podobnie jak modlitwę Jezusową.
Posłuchajmy, jak pięknie brzmi ta modlitwa w różnych językach i tradycjach. W języku greckim:
Po cerkiewnosłowiańsku:
W języku aramejskim:
Po ormiańsku:
Po rumuńsku:
Po polsku:
Na podst.: Parry, Ken; David Melling. The Blackwell Dictionary of Eastern Christianity. Malden, Massachusetts, Blackwell Publishing 1999.
Czytaj także:
Piosenka, która jest modlitwą ofiarowania siebie w ręce Jezusa
Dziś świętujemy...