“Jej oczy płonęły intensywnym żarem”. Zmarła Alice von Hildebrand, filozof, krytyk moralnego relatywizmu

Alice von Hildebrand, katolicka filozof, zmarła w swoim domu w New Rochelle w stanie Nowy Jork w piątek (14.01) rano. Miała 98 lat. Jako wykładowczyni poświęciła swe życie rozwijaniu myśli zmarłego męża, filozofa Dietricha von Hildebranda.

Von Hildebrand urodziła się jako Alice Jourdain 11 lutego 1923 r. w Brukseli. Była studentką, a później bliską współpracowniczką Dietricha von Hildebranda na Uniwersytecie Fordham. W 1959 r., dwa lata po śmierci jego pierwszej żony, Alice i Dietrich pobrali się.

Podzielamy wszystkie te same pasje. Szekspir, sztuka, muzyka, Dante, Włochy. Kiedy jesteśmy szczególnie szczęśliwi, mówimy po włosku – powiedziała niegdyś Alice.

Osiedlili się w New Rochelle, na północnych przedmieściach Nowego Jorku. Dietrich von Hildebrand zmarł tam w 1977 roku. Para nie miała dzieci.

Zarówno Alice, jak i Dietrich byli uchodźcami z rozdartej wojną Europy. Dramatyczna historia ucieczki Dietricha z nazistowskich Niemiec, gdzie usiłowano uciszyć go za jego ostrą krytykę Adolfa Hitlera, została przez Alice opowiedziana w napisanej przez nią w 2000 r. biografii męża pt. Dusza lwa. Dietrich von Hildebrand.

Język francuski był ojczystym językiem dorastającej w Belgii Alice Jourdain. W wieku 11 lat, studiując XVII-wieczną literaturę francuską, odkryła Blaise'a Pascala. Jego Myśli przytłoczyły ją, zwłaszcza pięknem stylu. [Pascal] obudził we mnie głębokie zainteresowania filozoficzne. Zacząłem zapamiętywać wiele jego najpiękniejszych myśli i przypominam sobie, że recytowałem je w kółko, chodząc wzdłuż belgijskiego wybrzeża, gdzie moi rodzice mieli letni dom – wspominała później.

To sielankowe życie zostało brutalnie przerwane przez niemiecką inwazję w maju 1940 roku. W wieku 17 lat Jourdain popłynęła do Stanów Zjednoczonych. Po drodze niemiecki U-Boot zagroził jej statkowi zatopieniem. Na szczęście okręt podwodny został odwołany przez dowódców, ale tamto zdarzenie wzbudziło w Alice refleksje dotyczące wieczności.

Podczas studiów w Manhattanville College w Nowym Jorku młoda kobieta usłyszała wykład Dietricha von Hildebranda pt. "Przemienienie w Chrystusie". Taki tytuł nosi też jedna z jego najbardziej znanych książek. Alice była pod takim wrażeniem erudycji i jasności myśli Dietricha, że zapisała się na jego wykłady w Fordham. Tam też w 1949 r. uzyskała doktorat.

Trudno było jej jednak zdobyć etat wykładowczyni, nawet w katolickich koledżach, które odmawiały zatrudniania kobiet na posadach wykładowców filozofii. Zatrudniona ostatecznie w Hunter College, będącym częścią City University of New York, Alice została pierwszą kobietą wykładającą tam filozofię. Po raz pierwszy znalazła się także w otoczeniu niekatolickim. Alice wspominała później, że ​​jej oddanie obiektywnej prawdzie wzbudzało wstręt wśród profesorów, którzy przyjmowali postawy materialistyczne, liberalne i komunizujące. Odpowiadając na sugestię rektora uczelni, katolika George'a N. Shustera, że ​​byłaby szczęśliwsza w instytucji katolickiej, Alice odpowiedziała, że ​​jej zdaniem ważne jest, aby katolik był obecny na świeckim uniwersytecie.

W ciągu jej 37-letniej pracy na uczelni wielu studentów Alice von Hildebrand — nawet ateistów — nawróciło się na katolicyzm. Nie dlatego, że ona ich nawracała, ale dlatego, że na swoich wykładach uparcie podkreślała, że istnieje coś takiego jak obiektywna prawda, którą można poznać. Alice i Dietrich stali się nawet rodzicami chrzestnymi kilkorga ze swoich słuchaczy.

Kluczowym pytaniem w nauczaniu filozofii jest to, czy istnieje obiektywna prawda i czy ludzki umysł może ją znaleźć – powiedziała w 1996 r. w wywiadzie dla gazety prowadzonej przez nowojorską archidiecezję. Relatywizm i subiektywizm blokują drogę do Boga, który jest samą prawdą… W momencie gdy rozpoznajesz, że istnieje obiektywna prawda, niezależna od ludzkiego umysłu, szukasz jej i – jeśli jesteś w tym uczciwy – odnajdujesz Boga – tłumaczyła.

Wielu moich słuchaczy rozpoczynało studia przeżywając niesamowite przygnębienie. Życie nie miało dla nich sensu… Nagle ktoś powiedział im, że życie ma sens, że istnieje coś pięknego i wartościowego. Każdego roku cieszyłem się, gdy widziałam, że moi studenci przychodzą do Kościoła – powiedziała Alice von Hildebrand w tym samym wywiadzie.

Pomimo ciągłego sprzeciwu wobec jej filozofii ze strony kolegów z wydziału, po przejściu na emeryturę w 1984 r. filozof otrzymała prestiżową Nagrodę Prezydenta za Doskonałość w Nauczaniu (President’s Award for Excellence in Teaching). Wręczyła ją Donna Shalali, późniejsza Sekretarz Zdrowia i Opieki Społecznej w gabinecie Billa Clintona.

Jej zajęcia mnie zmieniły. Była bardzo dynamicznym mówcą… Jej oczy płonęły intensywnym żarem. Odnosiło się wyraźne wrażenie, że przez cały czas zajęć rozmawia bezpośrednio z tobą – powiedział w wywiadzie z 1996 r. były student Alice, Gary Fuchs.

Podobnie jak w przypadku innych studentów, zetknięcie z kobietą odmieniło życie Fuchsa, który do tej pory nie znalazł na studiach niczego, co karmiłoby jego duszę. Fuchs zastanawiał się nad istnieniem Boga, a wykład Alice von Hildebrand pt. "Wprowadzenie do filozofii religii" (taki tytuł nosi również jedna z jej książek) stanowił odpowiedź na jego pytania. Profesor nigdy nie wygłaszała kazań, badała jedynie istotę religii – wspominał mężczyzna. Dzięki jej wykładom i własnym poszukiwaniom Gary zdał sobie sprawę, że katolicyzm jest „natchniony przez Boga”. I sam został katolikiem. 

Alice von Hildebrand propagowała myśl męża również m.in. poprzez częste występy w katolickiej telewizji EWTN. Napisała także kilka książek popularyzujących katolickie nauczanie i filozofię. Wśród nich m.in. By Love Refined: Letters to a Young Bride (znaną pod polskim tytułem Jak kochać po ślubie?), wydaną w formie serii listów doradzających świeżo poślubionej kobiecie. W 1989 r. Jan Paweł II listownie podziękował Alice von Hildebrand za tę książkę. Niech Pan obdarzy ją sukcesem, na jaki ta publikacja zasługuje, ponieważ poruszasz w niej najważniejszy i zagrożony obszar zagadnień – napisał Ojciec Święty.

By Grief Refined: Letters to a Widow (w Polsce jako: Uszlachetnione cierpieniem. Listy do wdowy), napisane w ten sam epistolarny sposób, przedstawiają zaś rady od kobiety, która przed laty straciła męża, do tej, która zmaga się ze świeżą stratą. Alice napisała tę książkę specjalnie dla swojej bliskiej przyjaciółki, Madeleine Stebbins, po śmierci jej męża, H. Lymana Stebbinsa, założyciela Catholics United for the Faith. Madeleine Stebbins zmarła w ubiegłym roku.

Alice von Hildebrand napisała także kilka prac wraz ze swoim mężem Dietrichem. Najbardziej znana z nich to Sztuka życia (oryg. Art of living).

Jej własna autobiografia, Memoirs of a Happy Failure (Wspomnienia szczęśliwej porażki) opowiada o ucieczce z nazistowskiej Europy i karierze nauczycielskiej w Hunter College. Alice napisała również Przywilej bycia kobietą, gdzie podkreśla rolę Najświętszej Maryi Panny we wcieleniu, wskazując na prawdziwy przywilej bycia kobietą. Dziewictwo i macierzyństwo spotykają się w Maryi, która przejawia kobiece dary czystości, podatność na słowo Boże i życiodajną opiekę na najwyższym poziomie – czytamy w opisie. 

Mężczyzna i kobieta: Boski wynalazek kontyunował zawartą w Przywileju... myśl, poszerzając dyskusję o refleksję nad pełnią ludzkiej natury, zawierającą się w związku między mężczyzną a kobietą.

Życie i wystąpienia publiczne Alice nie były oczywiście pozbawione kontrowersji. W 2009 roku wywołała lawinę komentarzy, gdy skrytykowała wywiad telewizyjny z Christopherem Westem, wybitnym propagatorem teologii ciała Jana Pawła II. Krytykowała Westa jako lekceważącego i nieczułego wobec „ogromnych niebezpieczeństw” pożądliwości. W wywiadzie dla telewizji ABC wezwał on katolików do dokończenia „tego, co rozpoczęła rewolucja seksualna”. Opisał także „bardzo głębokie” historyczne powiązania pomiędzy Hugh Hefnerem, założycielem "Playboya", a papieżem Janem Pawłem II. Sam West stwierdził później, że stacja telewizyjna nadała jego słowom sensacyjny wydźwięk.

Podejście Westa sprawia, że ​​zapominamy, że ​​seks jest ekstremalnym niebezpieczeństwem. Chociaż seks może być uświęcony, to uświęcenie oznacza pokorę, ducha czci i całkowite unikanie wulgarności, której West używa w swoim języku – powiedziała von Hildebrand w wywiadzie dla Catholic News Agency.

Jestem zszokowana i przerażona słowami, których używa. Jego samo wspomnienie o Hugh Hefnerze jest dla mnie obrzydliwością – dodała Alice.

W 2004 r. Alice von Hildebrand połączyła siły z kilkoma byłymi studentami męża, powołując do życia Dietrich von Hildebrand Legacy Project, instytut pielęgnujący spuściznę wybitnego filozofa.

Ci, którzy znali Alice, często słyszeli jak mówiła, że ​​knot jej świecy staje się coraz krótszy. W rzeczywistości pragnęła śmierci. Pragnęła ujrzeć oblicze Naszego Pana, w końcu zjednoczyć się ze swoim mężem Dietrichem, rodzicami, najdroższą przyjaciółką Madeleine Stebbins. Pragnęła tego z pokojem, którego źródłem może być jedynie głęboka wiara – powiedział John Henry Crosby, założyciel i prezes Legacy Project. To właśnie Crosby podał informację o śmierci von Hildebrand.

Aby uczcić jej 90. urodziny, w 2013 r. papież Franciszek nadał Alicji von Hildebrand Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego. Kard. Raymond Burke, ówczesny prefekt Sygnatury Apostolskiej, wręczył go kobiecie podczas kolacji w Nowym Jorku w październiku tego samego roku. 

[Alice Von Hildebrand] niestrudzenie daje świadectwo prawdzie wiary poprzez swoją życiową postawę oraz to, co głosi i o czym pisze. Tak wielu uczniów przyprowadziła ona do Chrystusa, pomagając im w przyjęciu wiary w Tego, który jest naszym jedynym zbawieniem. Naprawdę kochała swoich uczniów i dlatego chciała, aby poznali prawdę i jej żywe źródło w Bogu – powiedział wówczas kard. Burke.

W swoim wystąpieniu Alice von Hildebrand zastanawiała się nad wpływem, jaki jej mąż wywarł na jej życie. Jego podejście pokazało, że filozofia nie jest abstrakcyjną dyscypliną – podkreśliła wówczas. Filozofia to życie. Obejmuje ona moje serce, moją inteligencję i moją wolę, a zatem otwiera perspektywę wielkości i piękna, której większość z nas nie jest świadoma. (...) Dietrich pokazał mi, że to, co nazywamy filozofią chrześcijańską, nie jest abstrakcją, jest po prostu rozumem ochrzczonym przez wiarę – rozwijała.

Wieczór obejmował również odczytanie listu od kard. Christopha Schönborna z Wiednia, dziękującego von Hildebrand za „wszystko, co zrobiła dla Kościoła i społeczeństwa”.

W Lady Alice Kościół posiada córkę, szczególnie uzdolnioną w nauczaniu i słowie pisanym. Jest ona zawsze gotowa bronić prawdy, którą odnajduje w Jezusie Chrystusie, naszyn Zbawicielu – napisał kard. Schönborn.

Nabożeństwo pogrzebowe Alice von Hildebrand odbędzie się w kościele Świętej Rodziny w New Rochelle (NY), w sobotę 22 stycznia o godz. 9.30.