„Żywot” Maryi, czyli co?
Znane nam od najmłodszych lat niektóre podstawowe modlitwy, które odmawiamy codziennie na tyle zadomowiły się w naszym życiu, że traktujemy je jako oczywistość. I nie zawsze mamy świadomość wszystkich związanych z nimi znaczeń. Tak jest też z najbardziej znaną modlitwą maryjną „Zdrowaś, Maryjo”.
W modlitwie tej występuje formuła „i błogosławiony owoc żywota Twojego, Jezus”. W wersji łacińskiej fragment ten brzmi „et benedictus fructus ventris tui, Iesus”. Podobnie po grecku: „καὶ εὐλογημένος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας σου”(czyt. kaí evlogiménos o karpós tís koilías sou) oraz w języku cerkiewnosłowiańskim: „и благословенъ плодъ чрева Твоегo” (czyt. i błagosłowien płod czerewa Twojego).
W tych wszystkich wersjach mamy do czynienia z rzeczownikiem „venter/ κοιλίας/ чревo”. Występuje on w formie dopełniacza – po łacinie „ventris”. W każdym z tych przypadków oznacza on kobiece narządy rodne lub potocznie, „łono”. Rzeczownik ten dalej jest używany w łacińskiej terminologii medycznej.
Błogosławione łono
W polskiej wersji modlitwy „Zdrowaś, Maryjo” posługujemy się zwrotem „owoc żywota Twojego”. Rzadko jednak zdajemy sobie sprawę, że w tym wypadku staropolskie określenie „żywot” nie oznacza biegu lub historii życia (jak przykładowo: „żywoty świętych”, film „Żywot Briana”), ale właśnie – „łono”.
Terminu tego używano mniej więcej do początków XIX w., ale już pod jego koniec uznawano za archaizm językowy, który zastąpiło słowo „łono”. Modląc się więc słowami „Zdrowaś, Maryjo” nawiązujemy do pierwotnej wersji tej modlitwy, znanej w całym świecie chrześcijańskim już w czasach Kościoła starożytnego oraz jej znaczenia, odnoszącego się nie do życia Maryi, ale Jej łona, które zrodziło Zbawiciela świata.
Określenie to występuje często w hymnografii maryjnej, szczególnie na Wschodzie. W bizantyjskich tekstach liturgicznych znajdziemy chociażby poetyckie inwokacje do Matki Bożej, że Jej „błogosławione łono (które wydało Chrystusa – przyp.) stało się chwalebniejsze od ołtarza Serafinów”.
Dziś świętujemy...