XV-wieczny malarz Dirk Bouts (1415-1475) zasłynął jako jeden z pierwszych z pierwszych północnoeuropejskich artystów stosujących perspektywę liniową z jednym punktem zbiegu. Pochodził z Niderlandów, lecz jako twórca działał głównie we flamandzkim Leuven, gdzie od 1462 r. pełnił funkcję malarza miejskiego.
Bouts tworzył głównie dzieła religijne (w tym szczególnie wiele z motywami maryjnymi), a niektóre z jego prac zdobią dziś ściany Luwru, Prado, londyńskiej Galerii Narodowej czy nowojorskiego Metropolitan Museum of Art.
Powstały w warsztacie artysty dyptyk Mater Dolorosa i Ecce Homo w 1883 r. zakupiła zaś arystokratyczna rodzina Czartoryskich. Wchodzące w jego skład obrazy zasiliły bogatą kolekcję zgromadzoną na zamku w wielkopolskim Gołuchowie. Tam też podziwiać je można było do roku 1939…
Wtedy to, aresztowawszy uprzednio właścicieli, zbiór gołuchowskich dzieł sztuki przejęli nazistowscy okupanci. Kolekcja rodziny Czartoryskich trafiła najpierw do Warszawy, a następnie, w 1944 r., cofający się przed Armią Czerwoną Niemcy wywieźli ją na zachód. Przez kolejne niemal trzy dekady los należących do kolekcji dzieł pozostawał nieznany.
W 1973 r. gołuchowski dyptyk Boutsa wypłynął na rynku sztuki w Hiszpanii. Tam też zakupił go miejscowy kolekcjoner, Jose Fernandez Lopez. W 1994 r. przebogatą kolekcję Lopezów odkupiło Museo de Pontevedra.
W 2019 r. zrabowany przez Niemców dyptyk namierzyli w pontevedryjskim muzeum pracownicy polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Dwa lata później strona polska, przygotowawszy uprzednio materiał dowodowy, wystąpiła z oficjalnym wnioskiem o zwrot skradzionych obrazów. Przekazanie dzieł nastąpiło 25 stycznia br. Wkrótce powrócą one do swojego gołuchowskiego „matecznika”.
***
Dyptyk Mater Dolorosa i Ecce Homo powstał w pracowni Dirka Boutsa w II połowie XV w. (choć niektórzy historycy sztuki mówią nawet o I połowie XVI w.). Jego autorstwo najczęściej przypisywane jest synowi Dirka, Aalbrechtowi. Wchodzące w skład dyptyku obrazy namalowane zostały techniką olejno-temperową na panelach o wymiarach 45,5 x 31 cm.
Z warsztatu Boutsów wyszło wiele podobnych dyptyków przedstawiających Matkę Bożą Bolesną i ubiczowanego Chrystusa. Najsłynniejszy z nich podziwiać można obecnie w Galerii Narodowej w Londynie.
Jak przy okazji styczniowej uroczystości przekazało MKiDN, Polska prowadzi obecnie ok. 130 procesów restytucyjnych, mających na celu odzyskanie zrabowanych jej dzieł sztuki. Średnio co tydzień-dwa do naszego kraju powracają kolejne takie dzieła.
Dziś świętujemy...
