Główna troska opata [notatki do Reguły Św. Benedykta]

Rozdział 36, O braciach chorych 1-10*

Zanim Reguła wyznaczy pewne punkty organizacyjne dotyczące opieki nad chorymi mnichami, daje podstawę duchową – równocześnie i chorym, i opiekunom. Najważniejsze przypomniano na początku: miarą tej służby ludziom jest służba Chrystusowi, który wprost utożsamił się z chorymi. Wydaje się, że mnich Reguły nie powinien mieć rozterki, czy ma iść na adorację Sanctissimum, czy pomóc choremu – zrobi obie rzeczy w swoim czasie: pierwszą zawsze, a drugą, gdy otrzyma dostęp do chorego. W obu spotka Chrystusa, i niech sam On mierzy, które z tych niezbędnych nawiedzeń będą tym i innym razem owocniejsze.

Św. Ojciec Benedykt opisuje następującą harmonię: o chorych należy się troszczyć jak o Chrystusa (primo) – ale niech chorzy nie nadużywają tej swojej wyjątkowej pozycji do wzmagania swoich żądań, bo przez to zasmucą obsługujących (secundo) – chociaż to prawda, że tych bardziej uciążliwych chorych należy znosić cierpliwie, zwłaszcza że przez to przychodzi „obfitsza zasługa”. Sam opat ma pilnować, żeby – także z powodu doznawanych przykrości – nie opuszczano się w opiece nad chorymi. Na zakończenie powiedziano to jeszcze mocniej: o osobistej odpowiedzialności opata za wszystko, co robią opiekunowie chorych.

Dopiero teraz przychodzą rozporządzenia organizacyjne. Po pierwsze: osobna sala dla chorych, oczywiście na terenie klasztoru, czyli wciąż wewnątrz wspólnoty – bez wyrzucania chorych poza ich powołanie mnisze. Po drugie: wydelegowany ze wspólnoty posługacz, servitor – który ma być bojący się Boga, pilny i troskliwy (oczywiście może być ich kilku). Po trzecie: ulgi od zwykłego regulaminu życia. Chorzy mają mieć dostęp do łaźni, kiedy tylko potrzeba (podczas gdy zdrowi rzadziej – jest to jedno z tych ostrożnych zastrzeżeń Reguły, które należy powiązać z kontekstem epoki, czyli kultury rzymskiej, w której codzienna wizyta w łaźni jest standardem). Należy zezwolić chorym na jedzenie mięsa, dla wzmocnienia (gdy się im poprawi, mają wrócić do podtrzymywanej przez Regułę diety bezmięsnej).

Reguła uznaje więc, że choroba – rzecz ludzka – może być źródłem zasług dla tych, którzy sprawują opiekę nad osłabioną osobą. Czy jest tak samo dla chorego? Tu św. Ojciec Benedykt nie zwierza się nam z jakiegoś przekonania o szczególnych dobrach duchowych. Zgodnie z pewną realistyczną tradycją wiedzy duchowej chrześcijaństwa – którą czasami zastępuje się bardziej poetyckimi i moralizującymi opowieściami – Reguła przyjmuje raczej, że choroba nie sprzyja – na ogół – uświęceniu. Jest ciężką próbą, w której ugina się słaby pod ciężarem wielu wad, nagle silniejszych. Można by powiedzieć: stojąc obok chorego, łatwo stać się jednym z „przyjaciół Hioba”, mądrzących się nad cierpieniem. Zamiast tego lepiej służyć. Z bojaźnią Bożą – a więc poznając też ograniczone siły człowieka. Z pilnością – czyli nie zaniedbując żadnego elementu leczenia. Troskliwie – a więc nie zaniedbując nigdzie człowieczeństwa.

Fragment książki "Prosta droga, notatki do reguły św. Benedykta", Paweł Milcarek, Biblioteka Christianitas, Dębogora 2021

* Fragment "Reguły" św. Benedykta w tłumaczeniu o. Bernarda Turowicza OSB opublikowany w serii Źródła Monastyczne pt. "Reguła Mistrza. Reguła św. Benedykta"