Papież poświęci Rosję i Ukrainę Niepokalanemu Sercu Maryi. Co to tak naprawdę oznacza?

Konsekrować to znaczy poświęcić w zbożnym celu. Termin ten bardzo często pojawia się w słownictwie Kościoła katolickiego w odniesieniu do miejsc (kościołów), osób (zakonników czy świeckich konsekrowanych) i przedmiotów liturgicznych, a także w odniesieniu do ofiary eucharystycznej, co jest najważniejsze w wierze chrześcijańskiej.

Konsekracja to również osobiste poświęcenie siebie Chrystusowi za pośrednictwem Maryi. Już w średniowieczu to postępowanie konkretnych osób rozciągnęło się na miasta. Następnie Ludwik XIII w 1638 roku poświęcił Francję Maryi, co biskupi czy papieże zaczęli naśladować w odniesieniu do państw i konkretnych miejsc, a nawet do całego świata.

Kult Niepokalanego Serca Maryi to szczególny kult katolicki, odnoszący się do jednego z wymiarów świętości Matki Bożej, do jej całkowitej czystości, potwierdzonej dogmatem Niepokalanego Poczęcia, ogłoszonym w 1854 roku.

Ten kult jest stosunkowo niedawny, chociaż został zbudowany a posteriori, w XIX wieku, w oparciu o mariologiczne tezy średniowiecznych teologów takich jak święty Anzelm z Canterbury i święty Bernard z Clairvaux. Rozwinął się on we Francji, poczynając od 1830 roku, roku objawień przy Rue du Bac, w czasie których niepokalany charakter duszy Dziewicy Maryi został ukazany świętej Katarzynie Labouré.

Ale kult Niepokalanego Serca Maryi osiągnął znaczący wymiar przede wszystkim w czasie objawień maryjnych w Fatimie (Portugalia), poczynając od 1917 roku. Przy okazji jednego z objawień Dziewica Maryja miała oznajmić, że Bóg życzy sobie „ustanowienia na świecie kultu [jej] Niepokalanego Serca", żeby uratować ludzi od piekła.

Żeby zrozumieć ten związek, należy prześledzić następstwa objawienia z 13 lipca 1917 roku, w czasie którego ukazująca się postać Dziewicy Maryi miała przepowiedzieć "noc z nieznanym światłem". Noc ta miała być karą "w postaci wojny, głodu i prześladowań Kościoła i Ojca Świętego", wyznaczoną światu przez Boga.

Chcąc złagodzić te plagi i zapewnić światu "pewien czas pokoju", Matka Boża miała poprosić o "poświęcenie Rosji [jej] Niepokalanemu Sercu" jak również o "Komunię wynagradzającą" w każdą pierwszą sobotę miesiąca.

W czasie II wojny światowej Pius XII na prośbę Łucji, jednej z fatimskich widzących, postanowił poświęcić świat Niepokalanemu Sercu Maryi – co następnie uczynili też Paweł VI w 1964 roku i Jan Paweł II w 1982 roku, a później w 1984 roku w łączności ze wszystkimi biskupami świata. Wreszcie Franciszek dokonał tego samego aktu 13 października 2013 roku, na początku swojego pontyfikatu.

Poświęcenie świata Niepokalanemu Sercu Maryi przez Jana Pawła II 25 marca 1984 roku w kontekście zimnej wojny wywołało wiele polemik, a nawet teorii spiskowych. Ich punktem wyjścia stała się decyzja papieża o niewymienieniu Rosji w czasie uroczystości konsekracji, chociaż została ona szczególnie wymieniona na piśmie w dokumencie.

W każdym razie poświecenia Rosji dokonał już Pius XII w 1952 roku, o czym świadczy jego list apostolski Sacro Vergente Anno. Poza tym widząca Łucja oświadczyła, że prośba Matki Bożej o konsekrację została spełniona w 1984 roku.

Ponowna konsekracja jest możliwa w dwóch przypadkach: po pierwsze w odpowiedzi na zeświecczenie, po drugie, żeby raz jeszcze potwierdzić kult. Stolica Apostolska jeszcze nie podała dokładnych szczegółów przyszłej konsekracji, może więc ona uwzględnić oba przypadki.

Rosję i Ukrainę można uznać za "ześwieczczone" rozdzierającą je wojną. Najprawdopodobniej jednak wobec powagi sytuacji papież Franciszek chce odnowić prośby swoich poprzedników o orędownictwo Matki Bożej.

Wstęp kardynała Williama Levady, ówczesnego prefekta Kongregacji Nauki Wiary, do opublikowanych w 2011 roku Norm proceduralnych odnośnie domniemanych objawień i wizji przypomina, że Kościół uznaje tylko "wydarzenie Jezusa Chrystusa" jako "szczyt Objawienia. Przypomina również słowa świętego Jana od Krzyża: "Zatem jeśliby ktoś jeszcze pytał Boga albo pragnął od Niego jakichś widzeń czy objawień, postąpiłby nie tylko błędnie, lecz również obraziłby Boga, nie mając oczu utkwionych w Chrystusa, całkowicie, bez pragnienia jakichś innych nowości".

W 2008 roku Synod o Słowie Bożym  stał się okazją do podjęcia "problematyki doświadczeń związanych z nadnaturalnymi wydarzeniami w życiu i misji Kościoła”. W swojej adhortacji Verbum Domini Benedykt XVI uściślił, że żadne "objawienie publiczne" nie może być uznane przez Kościół za legalne, ale że "objawienie prywatne" może wzbudzać "nowe formy pobożności" i mieć "swoisty charakter proroczy". "Jest to ofiarowana nam pomoc, ale nie ma obowiązku się nią posługiwać", uściślił niemiecki papież, znany ze swego przywiązania do łączenia wiary z rozumem.

Arcybiskup większy Światosław Szewczuk, prymas ukraińskiego Kościoła greckokatolickiego zareagował na tę zapowiedź w swojej deklaracji rozpowszechnionej 16 marca, wyjaśniając, że  chodzi o "akt duchowy od dawna oczekiwany przez naród ukraiński", nie tylko od początku obecnej ofensywy rosyjskiej, ale od początku wojny w 2014 roku.

"Podczas moich kolejnych spotkań z Ojcem Świętym przekazywałem mu to pragnienie wiernych naszego Kościoła" – zapewnił arcybiskup. Przypomniał, że podczas swojego objawienia 13 lipca 1917 roku Matka Boża prosiła o zaprzestanie "popełniania przez Rosję kolejnych błędów, prowadzących do wojen i prześladowań".

"Powierzamy Niepokalanemu Sercu Maryi wszystkie nasze cierpienia i nadzieje na pokój w naszym umęczonym narodzie" – oświadczył zwierzchnik duchowy ukraińskiej mniejszości greckokatolickiej, liczącej od czterech do pięciu milionów wiernych. On sam 23 października 2016 roku w Fatimie dokonał aktu konsekrowania Ukrainy Niepokalanemu Sercu Maryi.

Ze swej strony Paolo Pezzi, arcybiskup diecezji moskiewskiej i przewodniczący konferencji episkopalnej Federacji Rosyjskiej zapewnił agencję Sir, że "z wielką radością i wdzięcznością przyjął decyzję papieża". "Przynajmniej w odniesieniu do Kościoła katolickiego Fatimę łączy szczególne powiązanie z Rosją, a także z każdym konfliktem wybuchającym na świecie" powiedział, podkreślając, że "symboliczne znaczenie tej konsekracji" oczywiście wiąże się z "koniecznością" zaprzestania rozlewu krwi w Ukrainie.

Kościół prawosławny na razie nie skomentował tej wiadomości.