We wspomnienie pierwszego z powołanych apostołów, św. Andrzeja przypominamy nasz tekst sprzed 4 lat.
Od niewielkiej wioski do rzymskiego miasta
Ekspedycja naukowa pod kierownictwem Kinneret College odkryła ruiny zaginionego rzymskiego miasta Julias, które wcześniej było rybacką wioską Betsaidą. Mieli z niej pochodzić Szymon Piotr, jego brat Andrzej, a także inny z apostołów, Filip. Nie wyklucza się, że była to również rodzinna miejscowość Jakuba i Jana.
Betsaida (hebr. dom połowów) była niewielką wioską na północnym brzegu Jeziora Galilejskiego. Starożytny żydowski historyk Józef Flawiusz wspomina, że rozbudował ją i podniósł do rangi helleńskiego polis Herod Filip (syna Heroda Wielkiego, prześladowcy Świętej Rodziny). Działo się to dokładnie w czasach Chrystusa i właśnie wtedy miejscowość nazwano Julias – na cześć Julii Augusty, matki ówczesnego cesarza Tyberiusza. Nowa nazwa ta nie pojawia się jednak w Ewangeliach, podobnie jak nazwa wielkiego miasta zbudowanego nad Jeziorem Galilejskim na cześć samego cezara – Tyberiady. Jezus i jego uczniowie musieli je dobrze znać i codziennie widywać, choćby z łodzi. Mimo to nigdy się do niego nie odwołali. Bibliści sugerują, że wiąże się to także z rytualną nieczystością miasta zbudowanego na starożytnym żydowskim cmentarzu. Dopiero w II w. zostało ono oczyszczone przez rabinów i uznane przez pobożnych Żydów.
Czytaj także:
Archeolodzy odkryli wcześniej niewidoczny napis na przedmiocie sprzed 2600 lat
Dowody na istnienie
Józef Flawiusz, który w pismach z drugiej połowy I w. wspominał o Betsaidzie zmienionej w Julias, nie wskazał jednak jej dokładnej lokalizacji. Nie podał także czy helleńskie miasto zostało zbudowane na rybackiej wiosce, czy też obok niej. Dlatego dotąd miasto uznawano za zaginione i istniały trzy hipotezy dotyczące jego lokalizacji. Jedna z nich umiejscowiła starożytne polis w dzisiejszym el-Aradż. Właśnie tam latem odkryto dowody potwierdzające prawdziwość tej lokalizacji.
Grupa badaczy pod kierownictwem doktora Mordechaja Awiama wykopała w el-Aradż mozaiki z pierwszego wieku, rzymskie monety, a także pozostałości łaźni. Te znaleziska potwierdzają miejski charakter miejsca. Na tym jednak nie koniec, bowiem archeolodzy natknęli się również na ruiny budynku, którego ściany pokryte były pozłacanymi tesserami (elementami bizantyjskiej mozaiki). Wskazują one, że stał w tym miejscu ważny kościół. Znalezisko to odniesiono do opisu bawarskiego biskupa Willibalda, który podróżował do Ziemi Świętej w VIII w. Opisał on wizytę w Betsaidzie, w kościele zbudowanym w miejscu domu Apostołów Piotra i Andrzeja.
Czytaj także:
Archeolodzy odkryli najstarszy wizerunek Maryi?
Nie jedyny dom Piotra
Choć, według przekazu Ewangelii, Betsaida była rodzinną miejscowością dwóch pierwszych Apostołów – Andrzeja i jego brata Szymona, nazwanego później Piotrem, w czasach działalności publicznej Jezusa obaj bracia mieszkali w Kafarnaum. Tam też Jezus miał uzdrowić teściową Piotra (Mk 1, 21.29-30) i zatrzymywać się na nocleg. Jak twierdzą bibliści, Jezus traktował wręcz to miejsce jako swego rodzaju bazę wypadową dla wędrówek po Galilei. Dom Księcia Apostołów w Kafarnaum pozostaje jednym z najlepiej udokumentowanych znalezisk archeologicznych poświadczających wydarzenia z życia Jezusa. Przez szklaną podłogę tamtejszego kościoła można dostrzec pozostałości kamiennej budowli nazywanej insula sacra – świętą wyspą. Domostwo już w I w. przekształcono w chrześcijańską świątynię. Znalezione na ścianach inskrypcje z tego okresu w języku aramejskim, łacińskim, wschodniosyryjskim i greckim głoszą: „Pan”, „Chrystus”, „Amen”, „Kyrie eleison”, „Petrus… Romae…”.
Starożytna Betsaida odkopana na stanowisku archeologicznym w el-Aradż nie jest również jedyną biblijną miejscowością odnalezioną po tysiącleciach poszukiwań. W 1971 roku na zachodnim brzegu Jeziora Galilejskiego franciszkańscy archeolodzy ze Studium Biblijnego w Jerozolimie odnaleźli ruiny starożytnej Magdali. Był to ważny port rybacki i miasto pochodzenia Marii Magdaleny. Do dziś trwają tam wykopaliska. W 1986 roku w sąsiadującym z nimi współczesnym kibucu Ginnosar Jezioro Galilejskie odsłoniło zakopaną w mule dobrze zachowaną łódź rybacką z I w. nazywaną „łodzią Jezusa”. Do dziś można ją oglądać w specjalnie przygotowanym hangarze.
Czytaj także:
Co Jezus i apostołowie jedli podczas Ostatniej Wieczerzy? Archeolodzy mają odpowiedź
Dziś świętujemy...