Jak wychować szczęśliwe niemowlę?

Instynkt macierzyński i wszystko jasne?

Jakie są najważniejsze potrzeby niemowlaka? Czego potrzebuje od rodziców? Jak funkcjonuje?

Z pewnością każdy z nas słyszał o tzw. instynkcie macierzyńskim. Coraz częściej mówimy też o instynkcie ojcowskim. Mam jednak wrażenie, że urosło wiele mitów wokół wspomnianych pojęć. Tak naprawdę, pomimo dużej popularności, ich definicja bywa trudna. Po chwili refleksji właściwie nie wiemy, jak je wyjaśnić, a jeżeli próbujemy, to wówczas okazuje się, że każdy rozumie je w inny sposób.

O instynkcie najczęściej mówimy w kontekście pragnienia posiadania potomstwa oraz chęci opiekowania się nim. Wierzymy również, że instynkt podpowiada nam, jak mamy to robić. Często możemy usłyszeć od rodziców, że coś “wiedzą” pomimo tego, że nie mają pojęcia, skąd ta wiedza pochodzi. Z drugiej strony, nie należy nadużywać znaczenia instynktu.

Naturalne jest również to, że młoda mama i tato nie potrafią zajmować się niemowlęciem. Rodzicielstwa nie uczyli się przecież w szkołach, a wielu z nich nie miało kontaktu z młodszym rodzeństwem czy dziećmi znajomych. Młodzi rodzice często czują się bardzo zagubieni w swojej nowej roli i potrzebują pomocy, aby móc jej sprostać. Jakakolwiek forma presji, że wiedzieć trzeba na pewno nie pomaga. A więc jak “działa” niemowlę? Jak się nim zajmować? Jakie są jego potrzeby?

Czytaj także:
Pierwsza wizyta u niemowlaka – miniporadnik, dzięki któremu zdobędziesz serce młodej mamy

Niemowlę – jak się nim zajmować?

Niemowlę funkcjonuje przede wszystkim w wymiarze cielesnym. Poprzez ciało komunikuje się ze światem. Za jego pomocą do nas mówi i reaguje na nasze działania. Odbiera świat za pomocą różnych zmysłów. Wśród nich dotyk odgrywa niezwykle istotną rolę. To z dotykowych wrażeń niemowlę czerpie podstawową wiedzę o świecie. Jego skóra jest niezwykle delikatna i wrażliwa. Odczuwalny może być przez niego nawet niewielki ruch powietrza. Stymulowanie zmysłu dotyku będzie miało zatem kluczowe znaczenie w rozwoju niemowlaka.

Pieszczoty to najlepsze, co możesz mu dać! Radość przyniesie mu również noszenie, głaskanie czy kołysanie. Zwróć tylko uwagę, czy dotykowe bodźce nie są zbyt intensywne. Możesz to stwierdzić obserwując reakcje jego ciała. Będzie ono rozluźnione, jeżeli będziesz dostarczać bodźce, które są dla niego miłe.

U niemowlęcia to, co cielesne równa się psychiczne. Fizyczne trzymanie chroni jego psychikę przed rozpadem. Pozwala ukoić lęk, z którym maluch nie potrafi sobie jeszcze poradzić. Doświadczanie cielesnych przyjemności sprawia, że niemowlę zyskuje poczucie bezpieczeństwa w świecie, a wraz z nim przekonanie, że życie ma sens i wartość. Nie pozwól, aby w to zwątpiło. Tylko z takim przekonaniem głęboko zakorzenionym w psychice już od najmłodszych lat twoje dziecko będzie mogło być szczęśliwe.

Dostarczając niemowlęciu dotykowych wrażeń, przede wszystkim w kontakcie skóra do skóry, umacniasz rodzącą się między wami więź. Proces ten wspiera wydzielająca się w czasie fizycznego kontaktu oksytocyna, zwana hormonem miłości. Dotyczy to również ojców, u których poziom oksytocyny podczas przytulania niemowlaka może wzrosnąć do poziomu osiąganego przez karmiącą matkę. Zbudowanie z maluchem solidnej więzi daje fundament pod jego zdolność budowania relacji z innymi ludźmi.

Zapach mamy

Poza dotykiem istotne jest również odpowiednie stymulowanie innych zmysłów. Niemowlę czuje się najbezpieczniej, gdy czuje naturalny zapach mamy. Gdy rozstajesz się z dzieckiem lub wychodzicie na zewnątrz, zabierz dla niego pluszowego misia czy tetrową pieluszkę, które pachną tobą, twoim mlekiem. Niemowlę lubi też słyszeć czuły głos swoich rodziców. Upewnia się wówczas, że jesteście i chronicie go.

Istotnym zadaniem młodych rodziców jest nadawanie znaczenia otaczającemu światu. Bardzo ważne jest mówienie niemowlęciu o tym, co dzieje się w rzeczywistości. Nazywaj to, co aktualnie widzisz w otoczeniu, co słyszysz i co czujesz. Powiedz, że właśnie zgasło światło, a hałas na zewnątrz to odgłos kosiarki.

Świat w odbiorze dziecka jest niezwykle zagrażający, między innymi dlatego, że jest dla niego niezrozumiały. Nie zna go. Wszystko jest dla niego nowe, zupełnie inne niż u mamy w brzuchu. Niemowlę nie ma jeszcze rozwiniętego myślenia, aby móc pomyśleć o tym, co dzieje się w otaczającym je świecie. Rodzice są niejako jego zewnętrznym umysłem. Dzięki wam świat może stać się dla dziecka choć trochę bardziej przyjazny.

Niemowlę nie potrafi też myśleć o swoim świecie wewnętrznym. Zalewają go różne nieprzyjemne emocje, których nie rozumie. Pomyśl o tym, co robisz, gdy się boisz? Starasz się na przykład poukładać swoje myśli, porozmawiać z kimś, przypomnieć sobie podobną sytuację z przeszłości i zastosowane wówczas rozwiązanie. Niemowlę nie ma takiej szansy. Tylko twoja obecność przyniesie mu ukojenie. Bez twojej pomocy lęk staje się dla dziecka nie do zniesienia. Może trwale uszkodzić jego rodzącą się psychikę.

Lęki niemowlaka

Ukojenie lęków niemowlaka jest dużym wyzwaniem. Kosztuje sporo energii emocjonalnej, a poza tym wymaga uporania się przez rodziców z własnymi wczesnodziecięcymi traumami, które mogą odtworzyć się wraz z pojawieniem się dziecka. Rodzice mogą doświadczać lęków, które były w nich obecne w czasie, kiedy sami byli bezbronnymi istotami.

Każdy z nas ma różne doświadczenia z wczesnego dzieciństwa. Warto je sobie uświadomić i zrozumieć, najlepiej w kontakcie z drugą osobą. Pozwoli ci to poradzić sobie z nieprzyjemnymi emocjami, które mogą utrudniać opiekę nad niemowlęciem.

W kontekście zajmowania się niemowlęciem raczej więcej mówi się o roli matki, a mało uwagi poświęca się ojcom. Można odnieść nawet wrażenie, że rola ojca jest mniej istotna. Nic bardziej mylnego. Niemowlę potrzebuje obojga rodziców. Zazwyczaj jest tak, że matka wchodzi początkowo w rolę głównego opiekuna. Zajmuje się karmieniem dziecka, usypianiem czy pielęgnacją. Ojciec powinien wówczas umożliwić matce opiekę nad niemowlęciem. Bez jego pomocy matka nie będzie w stanie dobrze spełnić swojego zadania. Maluch wymaga od niej nieustannej uwagi. Nie ma ona czasu na wszelkie podstawowe czynności. Są one zadaniem taty.

Rola ojca nie ogranicza się jednak do robienia zakupów. Jego obecność i kontakt z dzieckiem odgrywa niezwykle istotną funkcję w kształtującej się psychice dziecka. Podczas gdy matka i dziecko tworzy ze sobą symbiotyczną więź, ojciec jest “kimś z zewnątrz”. W przeżyciu niemowlęcia matka i ono to jedno, ojciec to ten inny.

Dziecko potrzebuje ojca, aby nauczyć się relacji z tym, co jest obce, nie jest jego częścią, jest mu nieznane. “Obcy element” pozwoli wykształcić w niemowlęciu fundament jego zdolności do budowania zdrowych relacji opartych na odrębności i niezależności. Innym zadaniem ojca jest pokazywanie świata dziecku. Ojciec może sprawić, że świat będzie odbierany przez dziecko nie tylko jako bezpieczny, ale również ciekawy.

Młodzi rodzice nie mogą zapomnieć o tym, że mają prawo popełniać błędy. Pozwolenie sobie na pomyłki jest pierwszym krokiem w poradzeniu sobie z ogromnym wyzwaniem, jakie stanowi rodzicielstwo. Niemożność ukojenia niemowlęcia może być frustrująca i wyczerpująca. Może wywołać poczucie bezradności. Ocenianie siebie w tych trudnych momentach z pewnością nie pomoże sobie z nimi poradzić. Tym bardziej, że wasze krytyczne dialogi wewnętrzne nierzadko są wzmocnione głosami ze strony rodziny czy znajomych. Potrzebujecie wyciszyć zatem ocenę, a dostarczyć sobie wzajemnego wsparcia.

Poza wszelkimi wskazówkami najważniejsze pozostaje to, czy chcecie zajmować się swoim dzieckiem. Niemowlę doskonale to wyczuwa. Czuje, czy rodzice faktycznie chcą z nim być i poświęcać mu uwagę. A bycie chcianym, to bycie kochanym. To najważniejszy przekaz, jaki potrzebuje otrzymać twoje dziecko.

Czytaj także:
Zapach mamy. Dlaczego jest najważniejszy dla twojego dziecka?

Czytaj także:
Rok z niemowlakiem w innym kraju? Blaski i cienie życia na emigracji (wywiad)