Jakie prawa ma ofiara przemocy? Tego można domagać się od policji i innych służb

Kilka dni temu internet obiegło zdjęcie napadniętej kobiety, która została pobita i przeżyła próbę gwałtu. Niestety, nie tylko nie znalazł się nikt z osób postronnych, kto zechciałby jej pomóc, ale również zachowanie policji pozostawiało wiele do życzenia. Jakie prawa przysługują osobie, która doznała przemocy, szczególnie przemocy seksualnej?

Istnieją konkretne wytyczne odnoszące się do tego, jak służby powinny działać w podobnych sytuacjach. Czego można oczekiwać od policji, jak ma wyglądać pomoc medyczna, co zrobić, aby podczas śledztwa nie powiększać jeszcze traumy ofiary?

Czego możemy oczekiwać od policji?

Po przyjęciu zgłoszenia ofiara powinna być przesłuchiwana w miejscu, w którym czuje się możliwie bezpiecznie i ma zapewnioną swobodę wypowiedzi. Chodzi tutaj o pomieszczenie nieprzechodnie, do którego w danym momencie nie mają dostępu osoby postronne albo inni funkcjonariusze, niezaangażowani w daną sprawę. Przesłuchujący policjant powinien zadawać jedynie takie pytania, których celem jest ustalenie faktów, nie może w żaden sposób subiektywnie komentować wyglądu czy zachowania ofiary.

Zasadniczo możemy żądać, żeby przesłuchiwała nas osoba tej samej płci, co jest szczególnie ważne przy zgłaszaniu przestępstw seksualnych. Policja powinna umożliwić kontakt ze wskazaną przez nas osobą, która w miarę możliwości może uczestniczyć w kolejnych czynnościach, wspierając nas emocjonalnie.

Mamy prawo do otrzymywania wyjaśnień dotyczących kolejnych etapów postępowania i uzyskania informacji o możliwości otrzymania dalszej pomocy, w tym badań profilaktycznych, pomocy psychologicznej i prawnej.

Trzeba pamiętać, że obowiązkiem policji jest podejmowanie działań mających ułatwić złapanie sprawcy, dlatego możemy być poproszeni o przekazanie odzieży w celu zabezpieczenia śladów biologicznych.

Pokrzywdzony powinien mieć zapewniony transport do placówki medycznej, w której zostanie przeprowadzone badanie lekarskie, a po nim dostać możliwość umycia się i przebrania w czyste ubranie, najlepiej przywiezione z domu przez policję lub osobę bliską.

Pomoc medyczna

W placówce ochrony zdrowia personel ustala podstawowe informacje, bada ogólny stan zdrowia, w przypadku kobiety przeprowadzi badania ginekologiczne, a w przypadku mężczyzny urologiczno-chirurgiczne. Zostaje też pobrany i zabezpieczony materiał biologiczny, który może okazać się kluczowy w dalszym śledztwie.

W tym momencie niezwykle ważne jest wczesne reagowanie w celu zapobiegania zakażeniom chorobami przenoszonymi drogą płciową. W przypadku HIV mówi się o tak zwanej profilaktyce poekspozycyjnej, czyli jak najszybszym podaniu odpowiednich leków (do 72 godzin od zdarzenia, ale im wcześniej, tym lepiej), która pozwala na całkowite usunięcie wirusa HIV z organizmu.

Prawa w śledztwie

Jednym z priorytetów w postępowaniu jest uniknięcie dalszego pogłębiania traumy u osoby, która doświadczyła przemocy. Pokrzywdzony, przesłuchiwany w charakterze świadka, nie musi więc konfrontować się z oskarżonym, ale zeznaje w specjalnym pomieszczeniu, w którym rejestruje się obraz i dźwięk. Dzięki temu na rozprawie mogą zostać zaprezentowane nagrania, zamiast spełniania wymogu udziału osobistego.

Jeśli pojawiłaby się konieczność kolejnego przesłuchania, istnieje możliwość złożenia wniosku o przeprowadzenie go poprzez wideokonferencję. We wniosku takim należy zaznaczyć, że obecność na rozprawie mogłaby wyrządzić szkody psychiczne. W pomieszczeniu powinien wtedy przebywać wyłącznie sędzia, pełnomocnik pokrzywdzonego i – opcjonalnie – biegły psycholog (można wnosić o to, żeby był tej samej płci).

Dalsze wsparcie

Osoba, która doświadczyła przemocy, szczególnie przemocy seksualnej, często potrzebuje różnego rodzaju wsparcia udzielanego regularnie przez długi czas. Jedną z dróg, które może wykorzystać, aby je uzyskać, jest całodobowy telefon zaufania “Niebieska Linia”. Dyżurujący tam specjaliści udzielają porad telefonicznie (także w języku angielskim i rosyjskim), mailowo lub przez Skype’a (także w języku migowym).

Choć zajmują się głównie problemem przemocy w rodzinie, to dysponują też bazą organizacji pozarządowych świadczących pomoc w poszczególnych przypadkach.

Czytaj także:
Powiedz stop przemocy wobec siebie samego

Czytaj także:
Przemoc seksualna wobec dzieci: kiedy dorosły przekracza granice? [wywiad]

Czytaj także:
Od żartu do gwałtu. Nie zgadzajmy się na dowcipy o przemocy seksualnej